Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Aidez aurretik esan beharrekoa da ordea, Lizardiren ideia poetikoak inongo eskola edo eredu
ezagunera ez daitezkeela bil . Autodidakta batek ohi duen sistema gabeziaz, bere intuizioaren
helduleku bakarraz, batez ere bere sena poetikari jarraitzen zaion olerkari honek ez du, ez Orixeren
ikasketa formazioaren araudi klasikoarekiko atxikimendurik, ez eta Lauaxetak bezalako literatura
europear berriaren lehen eskuko ezagutza akadamiko zabalik ere ; zehatz-mehatz aipatu zituen
frantsesez irakurri zituen zenbait idazle (L . de Besse, Frederi Mistral, Maurize Maeterlink) eta
Espainiako literatur giroak kutsatua bide zuen Gongoraganako zaletasuná
Horregatik, atal honetan banan-banan harilkatzen saiatu garen ideia mataza honetan ez da nabari
idazle, prezeptiba edo eskola bakar baten eraginik. Garaiko korronte literario eta mogimendu
ezagunetan aurkitzen diren ideietako batzuk bereganatuak dituela ikus daiteke, baina poetikaren
inguruko ideia ausnarketa luze-sakonetan ez zuela ihardun ere bai.
Bere ideal estetikoei eta xede literarioei egokitzen zitzaien kanon estetiko bat sortzen
ahalegindu zen, irizpide guztiz pertsonaletan oinarrituz, bereganainoko tradizio literarioan haustura
nabaria eraginez eta ahozko mintzairatik gertu dagoen mintzaira literarioa baztertuz .
Azterlan honen bigarren parte honetan aztertu ditugun ideia poetikoen azterketaren ondorioak
laburbilduko ditugu jarraian, aide batetik ideia nagusienak nabarmenerazteko eta, bestalde,
hirugarren parteari ekiteko, hots ; Lizardiren poesigintzaren azterketa metriko-fonikoa eta morfosintaktikoaren
sarrera edo erreferentzia gisa erabili ahal izateko .
Hona hemen Lizardiren ideia poetikoen lerro nagusiak :
ARTEAz Lizardik duen ikusmolde ikuspuntu erlijioso eta filosofikoaren esparruan sortzen da :
Izadiak, Naturak edertu-nahi batek joa dirudi eta gizakiok ere Izad¡ osoan dagoen edertasun horri
ohartzen gatzaizkio . Edertasun horren bidez hurbildu asmo dugu natura, Jainkoa edo Maurize
Maeterlinkek enigma eta Lizardik "izkutu-izkutuko arrigarria" deitzen duen printzipio eragile
horrengana.
Gizakion arte askatasunak mugak ditu, ordea. Herri bakoitzak bere baldintzapenen arauerako
artea sortzen du .
Ondorioz, euskal HERRI-ERTIA sortu nahi da, eta horretarako, landu gabea, kultura maila
nagusietara iritxi ez den euskalduna bezalako herriak bere literaturan EUSKAL GOGOA adieraztea
bilatu behar du, herri gisa nortasuna eta entitatea ematen dion "ezaugarri bereiztaliea" delakoaren
adierazpena .
EUSKAL ARIMA edo GOGOA zer-nolakoa den jakin ahal izateko euskal hizkuntza da ikerarlorik
hoberena Lizardirentzat . Hizkuntzak moldatzen du herriaren nortasuna, izateko era berezia,
psikologia, eta beraz, euskal olerkariak hizkuntzaren indar adierazkorrari heldu beharra dio .
Inguruko kulturen eraginpean desagertzear dagoen euskal nortasunak hizkuntza du "asabaen gogoaz
elkartzen gaituan katea edo lokarri zaarra " . Horregatik, Euskal Herriak bere buruaren jabe izateko
nahitaezkoa du euskal hizkuntzak asaba zaharrengandik ondare gisa jasoriko hizkuntzak, euskal
pentsamoldearen adierazbide bakarrak eskaintzen duen informazioa esplizitatzea . Horregatik, guztiz
garrantzitsua da euskal hizkuntza erro-errotik ezagutzea eta bere egituraren zoko guztiak ongi
aztertzea.
Hizkuntzaren egitura, moldaera eta taxuera bereziak biziki adierazgarriak dira; euskara euskal
gizonak duen pentsatzeko moldearen, mundua ikusteko era edo "weltansicht"aren egituratzaile eta
adierazbide da, aldi berean .
OLERKARIAk GIZARTEAN duen ZEREGINA bcreziki azpimarratzen duen gaia da, nahiz
eta olerkariak bere olerkiekiko duen kontrol-maila mugatua dela ere aipatzen den : Olerkariak
izkutatu ezin duen, eutsi ezin duen zaletasuna du olerkiak egitekoa .
Lotsagarri eta alferrikakotzat jotzen den zereginean diharduen olerkari IDEALISTAren
zereginaz gizartean funtzioa da Lizardik gehienik azaltzen duen alderdia . Bereziki azpimarratzen du
1 54