Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Arestik -h-ak mututzat zergatik jotzen zituen jakitea erraza da: aide batetik -h- horiek entzuten ez
ziren eta beraz bokale arrean ez baleude bezala egiten den euskalkietan neurtzen ohiturik zegoelako,
eta bestetik, jakina, euskara batuaren sorketa urteetan idatzi zuelarik ez zezakeelako inolaz ere
neurkera arazoak zirela eta hitz beraren bi idazkera ezberdin erabiltzea onar .
1 .3.4.2. Lizentziak eta hizkuntzaren normari buruzko irizpide ezberdintasunak
Gaur egungo ikuspegiak Gabriel Arestiren jokabideetatik gertuago jartzen gaitu gu, hizkuntz
eredu finko baten aldeko ahaleginaren partaide garelako nolabait, eta euskalkietan ortografia eta
hitzen formen alorrean izaniko anabasak aide batera utzi nahi ditugulako .
Sabino Aranak ordea, ez zuen arau hauek emanez bere hizkuntz proiektuarekiko inolako
kontraesanik sortu . Berak ez bait zuen fonetismorik eta sinkoparik gabeko hizkuntz eredurik
helburutzat .
Bestalde, araudia modu ezberdinean erabili zuten batzuek eta besteek, eta, salbuespenei
dagokionez ere, joera ezberdinak nabari daitezke . Esate baterako, Lizardiren olerkien aman, arestian
aipatu dugunez, "nausia" (Oia, 1920), "aiskide" (Mendi gaiña 1920) eta "aiskide" (Aldakeri 1925)
bezalakoak aurki daitezkeen era berean, idazle begiratuak ziren Jaka-kortajarena, Yagoba Onaindia
eta batipat Jokin Zaitegiren olerkietan ere oso bakanak dira salbuespenen alorrean aurki daitezkeen
adibideak 36 .
Hauei dagokienez, esan liteke, hizkuntzaren eredu normalizatua eta beharkizun metrikoen arteko
konpromisozko neurtizgintza sortu zutela, eta Lizardiren Biotz-Begietan aipatu behar da, ziurrenik,
ahalegin horren erpintzat .
Jakina, olerkari guztiek ez zuten era berean jokatu, eta beren perfekzio teknikoaren egarriaren
arabera lizentzien erabileran gehiago ala gutxiago lehiatu ziren .
Horregatik, onar zitzaketen laburdura ugariak ez dira Lizardiren adibide bakan horietan bezala,
bokale arteko eta hitzaren barruko leherkari ozenak eta dardarkari bakunak isiltzera edo mututzera
mugatzen, zenbaitetan, hitzaren amaiera deklinabide atzizkiarekin lotzerakoan euskalkietan ohizko
diren laburduretara ere hedatzen dira .
Esate baterako, genitibo posesiboaren atzizkiaren "-re-" delakoa isiltzea ere ematen zen :
"atzo né laguna" (Gogalbena 1918, Jautarkol)
"loan mende" (Onaindia, S . ; "Saratsa ta Itxaropena" in Yakintza, XII, 1934, 408 . or .)
"euzki" eta "aiskide" (Zaitegi "Egunabarrean » in Yakintza, XIII, 1933, 23 . or.)
Edo soziatiboan :
"Igande ta jai goizetan
bere amakin jeisten zan
eleizara
ta meza entzun-ondoren
pozez bere amatxokin
mendiard'
(Maknixu Jautarkol . 1928 . Biozkadak)
36 "nausia" Qakakortajarena, "Burgosko cizak"in Yakintza, XIV, 1935, 96 or.)
1 8 1