Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

ordea, eta beste hainbatetan bezala, konponbide errazagoak bila zitzakeela gogoraturik, zera esango
nuke, berarizkoa dela hitz-joku kontzeptualista hau . Are gehiago Agur olerkiaren ingurumarian
ematen diren beste zenbait ezaugarri bereziki kontzeptualisten baranoan agertzen dela hartzen badugu
aintzakotzat.
Bigarren adibide honetan, zailtasuna ez dator hitz-trukaketaren bidez eginiko joko
kontzeptualistaren ondorioz, menpeko esaldiaren barruko hitz-hurrenkeraren aldaketa eta esaldi
nagusiko "unerik" "besterik" delakoen banaketaren ondorioz baizik :
E) "Ezin oar txoroak zerk elkarrengana
darakartzien. Baiña, nerez dakidana :
zorion uts geroak letsiken unerik
aien aldi laburrak eztizu besterik"
(MB 5-9,279)
Menpeko esaldiaren barruan, galdegaiaren arauari hutsegin zaiola dirudi, "geroak zorion uts
etsiko dituen unerik ", "zorion hutstzat joko dituen unerik besterik ez dizu haien aldi laburrak" .
Hain nabarmenki bazterturiko galdegairen arauari baino lehentasun gehiago eman ote dio
Lizardik bertsoaren alderdi fonikoari? Alegia uts eta letsiken hitzen afrikariak elkarrengandik berezi
nahiari . Ez jakin . Dena den, Maitale berriak azken olerkietako bat da, Lizardik argitaratzeko
amaitutzat eman gabea .
2 .4.4. Esaldiaren ordena aldaketak : hiperbaton
2.4.4.0. Sarrera
Metrika alorrean bereziki nabarmendu diren poetika kultoaren ezaugarriei eta sintaxian jadanik
ikusiak ditugun zenbait egitura sintaktiko ikasiekin batera aipatu beharrekoa dugu esaldi barruko
osagarrien ordena aldaketaren ezaugarri hau. Elipsia, juntagailurik gabeko esaldi multzokaketa
yustaposiziozkoa izatea, hitz-joko kontzeptualak, etabarrekin batean, estetika kontzeptista kultista
baten ezaugarririk nabarmenenetako bat dugu hau, Lizardik naturalitate handiz, bertsoaren
erritmoaren zerbitzuan nahiz esanahia sujerenteago, estetikoki aberatsago egiteko maisuki erabiltzen
duelarik.
Euskal joskeraren alorrean hitz-hurrenkerak galdegaiaren legea baizik ez du, eta sintagmek bere
barruan duten ohizko hurrenkeraren argua. Gainerakoan askatasun handia eskeintzen duen joskera da.
Badira, bestalde, eguneroko mintzairan ere ohizkoak diren hiperbaton espresibo zenbait, hala
nola aditzaren laguntzailea aurreratzeko aukera eskaintzen duena galdegaia bereziki azpimarratu nahi
denean . Esate baterako, Gure Mintzo olerkiaren bigarren lerrokoa :
"min ori dut izan samiña" (GM 2, 207)
Hitz-hurrenkerari dagokionez arau zorrotzak badirela aldezten dutenen artekoa den Sebero
Altubek ere, aldaketa honi egoki irizten dio :
"Los vascos orientales se valen con frecuencia de un giro especial, muy expresivo, para recalcar aún
más el caracter inquirido de los miembros de oración . Consiste en desarticular la flexión perifrástica
invirtiendo sus componentes a fin de hacer seguir el nombre verbal al terminativo auxiliar ; vease en los
siguientes ejemplos :
"Han zako lotzen bizkar-hezurrari" . . .191 .
191 ALTUBE, S . ; Erderismos, 14. or.
304