17.06.2016 Views

Dicionario Etimologico Da Lingua Portuguesa, de Antenor Nascentes

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

. cat.<br />

.<br />

Quod<br />

.<br />

.<br />

•<br />

ar<br />

a<br />

.<br />

"Nao<br />

.<br />

.<br />

Msmáe 313 — Mandil<br />

restantes consoantes está nos movimentos que<br />

a crian ca executa com os labios, por exemplo,<br />

o <strong>de</strong> succáo" (Leite cíe Vasconcelos, Opúsculos,'<br />

I, 83) . Wal<strong>de</strong> cita esta onomatopéia em<br />

grego, iraniano, címbrico, lituánio, amigo alto<br />

alemao, velho sánscrito, armenio e albanés.<br />

M. Lübke, além das linguas mencionadas, dá<br />

o prov, e o romeno.<br />

MAMAE — Forma, brasileira <strong>de</strong> mamá.<br />

MAMALOGIA — Do lat. mamma, mama,<br />

gr. lagos, tratado, e suf. ia. Ramiz Galváo<br />

tirou <strong>de</strong> mama, a que atribuiu origem grega<br />

(v. Merma).<br />

MAMARRACHO — Do esp. mamarracho^<br />

(Figueiredo)<br />

MAMELUCO — Do ár. mamluk ,escravo;<br />

é o part. p&s. do verbo malalca, possuir.<br />

MAMÍFERO — Do lat. mamma, mama,<br />

e fer, raiz <strong>de</strong> ferré, trazer.<br />

HAMIFORMS — Do lat. mamma, mama,<br />

e forma, forma.<br />

MAMILO — Do lat. mamilla, inania pequena,<br />

adaptado ao género masculino.<br />

MAMOA — De mama (Figueiredo) ;<br />

tem<br />

o aspecto <strong>de</strong> um íemmino do aumentativo<br />

mamáo. Cortesáo <strong>de</strong>riva do b. lat. mamola,,<br />

por mammula, dim. <strong>de</strong> mama: Dividit caví<br />

'alias villas per petras fixas, et 'mamolas antiquas<br />

(Documento <strong>de</strong> -780, citado por E'. Pinho<br />

Leal no Portugal antigo e mo<strong>de</strong>rno)<br />

MAMOEj.RO — De mámelo, aumentativo<br />

<strong>de</strong> manía, cela semelnanca <strong>de</strong> forma do fruto<br />

(<strong>Da</strong>lgado, Glossário, II, 165), que tem abundante<br />

látex branco leitoso.<br />

MAMONA — Do arameu mamona, haveres<br />

(Lokotsch). Pacheco e Lameira, Gram. Port-,<br />

10, <strong>de</strong>ram corno fenicio. Saraiva dá o lat.<br />

mammona como originario do siríaco. V. S.<br />

Mateus, VI, 24, Leal Conselheiro, pg. 202. No<br />

sentido <strong>de</strong> planta e no <strong>de</strong> antigo tecido, v.<br />

Glossário. Figueiredo dá ainda como peixe dos<br />

Acores e neste sentido <strong>de</strong>riva <strong>de</strong> mama.<br />

MAMPOSTEIRO — Figueiredo <strong>de</strong>riva <strong>de</strong><br />

vicio e posto, e explica que é homem posto<br />

pela máo <strong>de</strong> alguém, para algum negocio. Significando<br />

recebedor <strong>de</strong> esmolas para cativos,<br />

parece que vera <strong>de</strong> ?íido posta, atitu<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />

quera pe<strong>de</strong> esmola.<br />

MAMUJAR — De mamar (cfr. babujar)<br />

MAMUTE — Do iacute-tunguz mama, térra,<br />

através do russo mamont. tcheque-polaco<br />

mamut. O vocábulo foi introduzido na ciencia<br />

em 169S por Ludloff. Os iacntes ehamaram<br />

assim ao elephante fóssil gigantesco, porque<br />

acreditavam que ele escavava a térra como<br />

a toupeira (Lokotsch).<br />

MANA' — Do hebr. mana, explicando como<br />

man hu, que é islo? exclamacáo que os hebreus<br />

teriam soltado á vista déste alimento misterioso<br />

(Larousse, Lokotsch) . cuín vidissent<br />

filii Israel, dixerunt ad invicem: Man hv,° quod<br />

significat: Quod est hoc? ignorabant enim quid<br />

esset. Appellavit domas Israel nomen ejus Man.<br />

(Éxodo, XV, 31). Pelo lat. manna. Foi feminino<br />

em port. ant., como é em lo.t. : ha<br />

mana, (Boosco <strong>de</strong>lleytoso, cap. VI, apud Leite<br />

<strong>de</strong> Vasconcelos, Ligues <strong>de</strong> Filología <strong>Portuguesa</strong>,<br />

136).<br />

MANADA — Do lat. manuata, <strong>de</strong>r. <strong>de</strong><br />

mamus, mao (Leite <strong>de</strong> Vasconcelos, RL, III,<br />

261, Cornu, Port. Spr., §§ 117 e 125, G. Viana,<br />

Apost, II, 103). A. Coelho <strong>de</strong>rivou do lat.<br />

manu, máo, em dúvida. Cortesáo tirou do<br />

esp. manada. G. Viana acha que nao proce<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong> mesnada, porque osé letra bem firme<br />

em portugués. M. Lübke, REW, 5585, tirou<br />

do cat. manada, que pren<strong>de</strong>u ao lat. minare,<br />

ccnduzir o gado (it. menare, fr. mener, prov.<br />

menar) .<br />

MANALVO — De máo e alvo. Ficrueiredo<br />

recorre ao lat. manu, máo, e albu, alvo.<br />

MANANCIAL — A. Coelho <strong>de</strong>riva <strong>de</strong> manar.<br />

Figueiredo compara com o esp. manantial.<br />

MANÁPULA — .Corruptela <strong>de</strong> manopla (A.<br />

Coelho).<br />

MANAR — Do lat. manare. Cornu, Port.<br />

Spr., § 125, acha excepcional a conservacáo<br />

do ii.<br />

MANATA .— Figueiredo compara com<br />

magnate.<br />

MANATIM — Do taino, manatin, peito <strong>de</strong><br />

mulher, através do esp .<br />

; manatí aparece em<br />

Oviedo em 1555. Lokotsch vé contaminagáo com<br />

o lat. manatu, dotado <strong>de</strong> máos, pois o animal<br />

(vaca marinha) tem coisa parecida com<br />

máos (Amerikanische Wórier, 46)<br />

Mancenílha<br />

<strong>de</strong><br />

MACANiLHA — V.<br />

MAÑCAL — A. Coelho, em dúvida, <strong>de</strong>riva<br />

manco.<br />

MANCAR — De manco e <strong>de</strong>sin. ar: (M.<br />

Lübke, REW, 5285). Figueiredo tirou <strong>de</strong> urn lat.<br />

mancare.<br />

MANCEBO — Do lat. mancipiu, escravo<br />

(tomado com a mao na guerra, manu capere)<br />

(A. Coelho). M. Lübke, Gram. I, 454, REW,<br />

5284, acha difícil a relacáo fonética, preferindo<br />

urna forma, mancipu, calcada no plural<br />

mancipi(i) . "Ainda na nossa antiga lingua élo<br />

conservava um resto da primitiva significacáo<br />

no sentido <strong>de</strong> criado <strong>de</strong> servir, que tinha entáo,<br />

como se vé do título <strong>de</strong> um dos artigos do<br />

Poral <strong>de</strong> Santarám, que diz : "<strong>Da</strong>. perua que<br />

o mancebo faz . seu amo". Hoje mesmo, sobretudo<br />

no Alentejo, o termo moco usa-se em<br />

tal sentido". (Nunes, Digressoes Lexicológicas,<br />

116). V. RL, IV, 241, HE. da Gama Barros,<br />

ijevindo Lafayette tirou do ár. mansubon,<br />

amante, repetindo Sousa.<br />

MANCENÍLHA — Do esp.<br />

manzanillo, dim.<br />

<strong>de</strong> manzano, macieira. Larousse dá a mesma<br />

origem ao fr. mancenille.<br />

MANCHA — Do lat. macla por macula,<br />

mancha; esp. mancha, it. macchia, fr. maule.<br />

AI. Lübke, REW, 5212 faz a forma portuguesa<br />

vir da espanhola. Houve prolacáo da nasal<br />

inicial (M. Lübke, Gram. I, 21, Ñunes, Gram.<br />

I-Iist-, 146, Digressoes Lexicológicas, 92, Viana,<br />

Apost. II, "97, Cortesáo), para alguns autores<br />

ainda em período románico "man.cla (Cornu,<br />

Port. Spr., § 125, Nunes Gram. 115, 124, Digr.<br />

Lex-, 92). V. M. Lübke, Introdugáo, n. 19.<br />

MANCHEGO — Do esp. manchego.<br />

MÁNCHELA. — De máo e cheia.<br />

MANCl-xIL — Do ár. minjal, foice do segador<br />

(Sousa,, Dozy, Eguilaz, Lokotsch) . Nuiles,<br />

Gram. Hist-, 163, explica o a por influencia,<br />

do n, 164 troca <strong>de</strong> en por an.<br />

MANCHINHA — Por mancheinha, dim.<br />

<strong>de</strong> mánchela (Figueiredo)<br />

AÍANCINELA — V. Mancenílha<br />

MANCINISMO — Do it. mancinismo, condieáo<br />

<strong>de</strong> canhoto; neol. proposto por Plácido<br />

Barbosa.<br />

MANC1PIO — Do lat. mancipiu.<br />

MANCO — Do lat. manca, mutilado; esp.<br />

manco (pessoa ou animal a que falta um<br />

braco ou rnáo), it. manco (esquerdo). O sentido'<br />

mais cornum em port. é o <strong>de</strong> coxo.<br />

MANCOMUNAR — De máo comum e <strong>de</strong>sin.<br />

ar. (A. Coelho). García <strong>de</strong> Diego, Contr. n.<br />

380, filia a locucao espanhola ae mancomún<br />

ao lat. magnnm commune, gran<strong>de</strong> reuniáo <strong>de</strong><br />

cidadáos e compara com o fr. ant. maintecomunal,<br />

em que a relag.áo com máo se <strong>de</strong>svanece.<br />

O sentido, pois, <strong>de</strong> mancomún seria,<br />

segundo éste autor, gran<strong>de</strong> conjunto <strong>de</strong> vizinhos,<br />

e <strong>de</strong>pois todo o povo.<br />

MANCORNAR — De mao, como e <strong>de</strong>sin.<br />

(Figueiredo).<br />

MANDAR — Do lat. mandare, encarregar,<br />

or<strong>de</strong>nar; esp. mandar, it. mandare, fr. man<strong>de</strong>r.<br />

Tomou o sentido <strong>de</strong> enviar, remeter.<br />

MANDARÍA! — Do sánscrito através do<br />

malaio mantari (<strong>Da</strong>lgado) . é <strong>de</strong> origem<br />

chinesa, nem se relaciona etimológicamente,<br />

como presumem alguns orientalistas, com o<br />

verbo portugués mandar; é corrucáo do sánsc.<br />

e neo-árico mantri", "conselheiro, ministro <strong>de</strong><br />

Estado", mantari em malaio, que é o étimo.<br />

A mudanga <strong>de</strong> i em d po<strong>de</strong> ser <strong>de</strong>vida a<br />

influencia <strong>de</strong> mandar (<strong>Da</strong>lgado) . Rejeitando<br />

a origem <strong>de</strong> mandar, observa G. Viana, Apost.<br />

II, 104, que nao existe na lingua sufixo —<br />

im para <strong>de</strong>rivar <strong>de</strong> infinitos <strong>de</strong> verb,os substantivos<br />

<strong>de</strong> agente. Pacheco e Lameira, Gram-<br />

Port., 21, já aceitavam a origem indica. V.<br />

Max Müller, Science of langudge, II, 209. Obsérvense<br />

que em chinés o nome déste alto funcionario<br />

é kuan (Arendt, Handbuch <strong>de</strong>r nordchinesichen<br />

Umgangssprache, I parte, 346-7,<br />

apud Lokotsch, Cortambert, Géographie, 599).<br />

MANDATO — Do lat. mandatu.<br />

MANDÍBULA — Do lat. mandíbula.<br />

MANDIL — Do ár. mandil, lenco (Sousa,<br />

Eguilaz, Dozy, Lokotsch). M. Lübke, REW,<br />

5325, tira do medio gr. mandile, no ant. »uittile,<br />

do lat. mantele. O ár. veni do grego<br />

mandélion, do lat. mantile_ segundo Dozy, Dictionnaire<br />

détaillé <strong>de</strong>s noms <strong>de</strong>s vétements ches<br />

._J

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!