17.06.2016 Views

Dicionario Etimologico Da Lingua Portuguesa, de Antenor Nascentes

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

. PROCTOCELE<br />

.<br />

.<br />

,<br />

PRÓDROMO<br />

.<br />

.<br />

Pritaneu 417 — Profilaxia<br />

enviava todos os anos ao Conselho dos Quinhentos;<br />

pelo lat. pryianc.<br />

PRITANEU — Do gr. prytaneion, gran<strong>de</strong><br />

edificio público das clda<strong>de</strong>s grcgas, nos quais<br />

se conservava o fogo sagrado e os prí lañes<br />

tomávam suas refeicoes corn os hospe<strong>de</strong>s do<br />

Estado e alguns privilegiados; pe!o lat. pryíaneu.<br />

Passou <strong>de</strong>pois a significar esta'oeiccirnento<br />

íundado em favor dos que bern mereceram da<br />

patria.<br />

PRIVAR — Do lat. privare, por á parte,<br />

separar, separar alguém <strong>de</strong> algunia coisa, impedindo<br />

<strong>de</strong> que a use. Como quaüficativo <strong>de</strong><br />

vida, indica o participio passado a que se processa<br />

no recesso do lar, longe dos negocios<br />

públicos, particular.<br />

PRIVATIVO — Do lat. privaiiv.t, particular.<br />

PRIVILEGIO — Do lat. privilcgiii, lei excepcional,<br />

concernente a um pariieiAur (privas),<br />

ou a poucas pessoas.<br />

PRO — Do lat. pro, em favor <strong>de</strong>.<br />

PROA — Do lat. prora, <strong>de</strong> crigcm grega<br />

(Wal<strong>de</strong>); esp. proa, r: . ?;;;•:,:. K< uve w>s:;:-<br />

milagáo que sincopou o segundo r (Diez, Gram.,<br />

I, 208, Cortesáo, Passy, Chanycments phonútiques,<br />

201, Nunes, Gram. J-Iist-, 149, IvI. Lübkc,<br />

BBW, 67S4).<br />

PROBABILIDADE — Do lat. probab'üilale.<br />

PROBAEMLiSMO — Do lat. probabils, pro-<br />

PROBANTE — Do lat. probante, que prova.<br />

yável, e suf. ismo.<br />

PROBÁTICO — Do gr. probatikós, pertencente<br />

aos carneiros, pelo lat. probaticu. Era<br />

o quaüficativo <strong>de</strong> urna piscina <strong>de</strong> Jerusalóm,<br />

na qual se lavavam os carneiros antes do sacrificio<br />

(Moreau, Rae. Greca., 267).<br />

PROBATORIO — Do lat". probatoriu.<br />

PROBLEMA — Do gr. problema, o que se<br />

propoe, o que se a tira (.bailo) adianto (pro),<br />

pelo lat. problema.<br />

PROBO — Do lat. probu.<br />

PROBOSC1DEO — Do gr. proboskís, inohoskidos,<br />

tromba, e suf. co.<br />

Heos,<br />

PROCACIDA.DE — Do lat. procaciiaie.<br />

PROCATÁRCTICO — Do gr. prokaiarkiiprimitivo.<br />

PROCAZ — Do lat. procace.<br />

PROCEDA — Do lat. proeella.<br />

PROCELARIA — De procela e suf. aria.<br />

E' urna ave marmha que solta grites <strong>de</strong> alegría<br />

no furor das tempesta<strong>de</strong>s.<br />

PROCELEUSMATICO — Do gr. prokoleinatikós<br />

pelo lat. procelcusmaticu . E' um pé<br />

: apropriado para as exorlacoos (kéleusma)<br />

PROCÉLICO — Do gr. pro, adiante, koilos,<br />

cóncavo, e suf. ico.<br />

PROCER — Do lat. procera.<br />

PROCERO — Do lat. proccru.<br />

PROCESSO — Do lat. procesan; o que<br />

marcha para adiante (até a <strong>de</strong>cisáo do juiz).<br />

PROCESSOLOGIA — Do lat. processu, proce'sso,<br />

gr. lagos, tratado, e suf. ia.<br />

PROCIDBNTE — Do lat. proci<strong>de</strong>nte, que<br />

cai para adiante.<br />

PROCISSÁO — Do lat. processione, marcha<br />

para adiante. O o <strong>de</strong>u i por metafonia<br />

:(Nunes, Gram. Hist-, 59) ou por influencia da<br />

sibilante (Cornu, Port. Spr., § 90). A semivogal<br />

emu<strong>de</strong>ceu (Cornu, ibid., § 113). V. Nuiles,<br />

ibi<strong>de</strong>in. 139, nota. Especializou o sentido.<br />

PROCLISE — Do gr. pro, para adiante,<br />

e Tclisis, inclinacáo. V. Proclitico<br />

PROCLITICO — Do gr. prú, para adianto,<br />

[<br />

.jklitj <strong>de</strong> klíno, inclina.!', e suf. ico. "Ccrlains<br />

mots étaient aussi reunís sous un méme accent<br />

avec le mot suivant. On les anpe'.le <strong>de</strong>s uroclitiques,-<br />

d'un nom inventé par le gramrnairicn<br />

allemand G. .Hermann (Mcillct e Vendryes,<br />

Traite <strong>de</strong> grammairo comparée <strong>de</strong>s laiigues<br />

classiques, pg. 123).<br />

PROCLIVE — Do lat. proclive.<br />

PROCRASTINAR — Do lat. procrasiinare,<br />

<strong>de</strong>ixar para amanhá (eras).<br />

PROGRONISMO — Do ¡n\ prú, antes, e chronismós,<br />

comprimento <strong>de</strong> temno.<br />

PROCTALGIA — Do gr. proktós, ánus,<br />

úlgos, dor, e suf. ia.<br />

PROCTITE — Do gr. proktós, ánus, e sufixo<br />

líele,<br />

ite.<br />

— Do gr. proktós, ánus, o<br />

hernia.<br />

PROCTOPEXIA — Do gr. proktós, ánus,<br />

péxis, fixacáo. e suf. ia.<br />

PROCTOPLASTIA — Do gr. proktós, ánus,<br />

plasta <strong>de</strong> plásso, mo<strong>de</strong>lar, e suf. ia.<br />

PROCTOPTOSE — Do gr. proktós, anus,<br />

e pió-sis, queda.<br />

PROCTORRAGIA — Do gr. proktós, anus,<br />

rliaq raiz <strong>de</strong> rhcgnymi, romper, e suf. ia.<br />

PROCTORRKlA — Do gr. proktós, anus,<br />

e rhoia, <strong>de</strong> rheo, correr, segundo íormacoes<br />

análogas.<br />

PROCTOSCOPIA — Do gr. proktós, ánus,<br />

slccp, raiz <strong>de</strong> skopco, olhar, e -suf. ia.<br />

PROCTOTOMO — Do gr. proktós, ánus,<br />

e tora, raiz alterada <strong>de</strong> témno, cortar.<br />

pilOCULlANO — Do lat. proculianu, sectario<br />

<strong>de</strong> Proculo, célebre jurisconsulto romano<br />

do tempo <strong>de</strong> Otao, um dos sucessores <strong>de</strong> Labeáo,<br />

fundador da escola.<br />

PROCUMBIR — Do lat. procumbere.<br />

PROCOSTEO — De Procusto c suf. co.<br />

PRODIGIO — Do lat. prodigiu, coisa, como<br />

um caso teratológico, a qual prediz (jyrod, aio,<br />

segundo Wal<strong>de</strong>) urna <strong>de</strong>sgrana.<br />

PRÓDIGO — Do lat. prodiga, o que leva<br />

(agerc) adiante <strong>de</strong> ("pro) si qualquer coisa,<br />

o que consomé o seu patrimonio.<br />

PRODITOR — Do lat. proditore.<br />

— Do gr. pródromos, precursor,<br />

pelo lat. prod.romu.<br />

PRODUCAO — Do lat. productione.<br />

PRODUOENTE — Do lat. producente.<br />

PRODUCTIBILIDADE — Do lat. "productibilc,<br />

calcado em prodv.cta, produzido, o sufixo<br />

iíate.<br />

PRODUTO — Do lat. produciu, produzido.<br />

PRODUZIR .— Do lat. produccrc, levar<br />

para a frente; esp. prod.ucir, it. produrre, fr.<br />

produire.<br />

1'ii.OEDRIA — Do gr. precaria, direito <strong>de</strong><br />

ocupar o primeiro assento, a presi<strong>de</strong>ncia.<br />

PROEMIO — Do gr. prooimion, canto introdulóriu<br />

*.t'~'~"i<br />

aüiaiiLC, u.m^s, caunmio, uiuiu),<br />

preludio; pelo la.t. prouimiu. Quod príncipium<br />

latine vel cxúrdiuvi dicilur, majore quaüam rationc<br />

Gracci viaoiíur preoímiou nominasse. .<br />

A'e.m-, s¡ve propicrca quod oí cantas cst, et<br />

c.llitíradi punca illa, uuue, aruequam legitímum<br />

certamen incliocut, emerendi javoris gra~<br />

íia cau-unt, procemium cogiiommaveiuni;<br />

si-ve quod oimon üacm' Graeci appcllaui id quod<br />

ante ingrcssiirn rci ponitur, sic voca.re cst insiiiuium<br />

(Quinuüano, Iv.sLiíiUio, Livro IV, capítulo<br />

I).<br />

PROEZA — Do fr. 2»'°" csse (A. Coeiho)<br />

O fr. vera do ant. prov.z, born servidor, valente<br />

vassalo, mod. prcux (Clédat, Brachet, Larousse,<br />

M. Lü'uke, IZE'W, 6766). "A paiavra piocza<br />

ner<strong>de</strong>u o sentido apreciativo, que outrora possuia,<br />

e boje nao se'podc usar como nesia fraso<br />

<strong>de</strong> Amador Arraiz, Diálogos, '¥21: "Assi nos nao<br />

po<strong>de</strong>mos <strong>de</strong>ixar <strong>de</strong> louvar os Santos e sermos<br />

admiradores <strong>de</strong> suas proezas". E aínda em Manuel<br />

Bernardos, listimulo Prúiico, 120: "Os misterios<br />

da vida <strong>de</strong> Cristo e <strong>de</strong> sua Mae Santíssima,<br />

o as proezas dos Santos" (Firmino<br />

Costa, apud Joáo Ribeiro, Gram. Port., 357).<br />

Nunes, Vrcsl. Are-, 091, <strong>de</strong>rivou <strong>de</strong> pro, isto<br />

ó prodc: Ai senhora, mui ccmjirida. De bonda<strong>de</strong><br />

c <strong>de</strong> proeza (Cancioneiro galego-castelhano<br />

<strong>de</strong> Lang, n. 1). Proeza ai é o conjunto<br />

<strong>de</strong> dualida<strong>de</strong>s ciue caracterizam a mulher excelente.<br />

Cortesáo" <strong>de</strong>rivou do esp. proeza, que a<br />

Aca<strong>de</strong>mia Espanhola tirou <strong>de</strong> proveza, <strong>de</strong> provecer,<br />

do lat. projicere, aproveitar.<br />

PROFANO — Do lat. profanu, o que fica<br />

dianto do (pro) templo (fanu), porque nao<br />

po<strong>de</strong> penetrar em lugar sagrado.<br />

PROFECÍA — Do gr. propheteia, acáo <strong>de</strong><br />

predizer, pelo lat. prophetia.<br />

PROFECT1CIO — Do lat. profecticiu.<br />

PROFERIR — Do' lat. 'proferere por proferre<br />

PROFESSAR — Do lat. -professare, frecuentativo<br />

<strong>de</strong> profiteor, <strong>de</strong>clarar diantc <strong>de</strong> alguém.<br />

Especializou o sentido.<br />

PROFESSOR — Do lat. professore, o quo<br />

<strong>de</strong>clara seus conhecimentos diante <strong>de</strong> outrem.<br />

PROFESTO — Do lat. profestu.<br />

PROFETA — Do gr. prophetea, o que prediz<br />

(o futuro), pelo lat. propheta.<br />

PROFICIENTE — Do lat. proficiente, que<br />

aproveita.<br />

PROFICUO — Do lat. proUcuu, proveítoso<br />

ṖROFILAXIA — Do gr. prophylaxis, precaugáo,<br />

e suf. ia.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!