17.06.2016 Views

Dicionario Etimologico Da Lingua Portuguesa, de Antenor Nascentes

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

.<br />

Bo<br />

.<br />

.<br />

a<br />

•<br />

Reiterar 439 Remora<br />

Port. Spr., § 292, Franco <strong>de</strong> Sá, A luingua<br />

<strong>Portuguesa</strong>, 1S5)<br />

REITERAR — Do lat. reiterare.<br />

REITOR —<br />

.<br />

lat. rector, que dirige;<br />

esp. rector, it. rettore, fr. recteur.<br />

REIONO — De reí.. Designava primitivamente<br />

o que era do Estado, o que nao tirilla<br />

dono certo e concreto (Ama<strong>de</strong>u Amaral,<br />

O dialelo caipira, 203) . Cornélio Pires, Conversas<br />

ao pé do fogo. píen<strong>de</strong>u a res nullius,<br />

o que é inadmissível. Como qualificativo <strong>de</strong><br />

urna espingarda, Figueiredo, que sempre ouviu<br />

dizer ranina na Beira Alta, pensa que falvez<br />

se relacione corn ralado, estriado, tauxiado,<br />

po<strong>de</strong>ndo contudo <strong>de</strong>signar arma usada por soldados<br />

do reí ou do reino.<br />

REIVINDICACAO — Do lat. reivindicatione,<br />

reelamacáo <strong>de</strong> coisa. "V. Digesto. Livro<br />

VI, Tit. I.<br />

REIVINDICAR — Formado <strong>de</strong> reivindicando,<br />

on<strong>de</strong> o genitivo rei tern todo o cabimento<br />

(v. Cuervo, Apuntaciones críticas sobre<br />

el lenguaje bogotano, pg. 633, Julio Moreira,<br />

Bstudos, II, 130, Mario Barreto, Novos Estu--<br />

dos. 479_).<br />

REIXA — Do lat. regula, régua (G. Viana,<br />

Apost., II, 358) esp. reja. V. Relha.<br />

REJEICAO — Do lat. rejectione.<br />

REJEITAR — Do lat. rejectare, lancar<br />

fora<br />

ṘEJUVENESCER — Do pref. re e do lat.<br />

juvenescere, fazer-se mogo, jovem.<br />

RELA— Do ant. meto, do lat. "ranella<br />

'era vez <strong>de</strong> '.ránula, dim. <strong>de</strong> rana, rá (Cornu,<br />

A. Coelho, G. Viana, Apost., II, 324, Nunes,<br />

Gram. Hist.j 108). Cornu, Port. Spr., § 122,<br />

dá ainda urna forma reela. Esp. ranilla, it.<br />

ranocchia (do dim. ranucula)', fr. ant. renouille,<br />

mod. grenovAlle (i<strong>de</strong>m).<br />

RELACaO — Do lat. . relatione.<br />

RELAÍlBóRiO De velambre e suf. dí'io.<br />

RELÁMPAGO — A. Coelho e Cornu, Port.<br />

Spr., § 202, <strong>de</strong>rivam do ant. relámpado, c£r.<br />

<strong>de</strong>lphinu, golfinho. A forma relámpado encontra-se<br />

nos Lusíadas, V, 16, VI, 78, 84. Cortesáo<br />

<strong>de</strong>rivou do esp. A Aca<strong>de</strong>mia Bspanhoia<br />

<strong>de</strong>riva' o esp. relámpago <strong>de</strong> re e lampo, do<br />

lat. lampare, brilhar. Pidal, Gram. Hist. Esp.,<br />

§ 83, dando um port . ant . e esp. ant . relam-.<br />

po, déste <strong>de</strong>riva com um sufixo átono <strong>de</strong> origem<br />

provávelmente extralatina e sem signifieagáo<br />

precisa alguma. Relampo se encontra<br />

em Fernáo Alvares do Oriente, Lttsitania transformada,<br />

187. O it. apresenta lampo, sem prefixo<br />

nem sufixo. A raiz lamp vem do gr. lampo,<br />

brilhar (cfr. lampada).<br />

RELAPSO — Do lat. relapsu, que tornou<br />

a<br />

cair.<br />

RELATO — Do lat. relaMi, referido.<br />

RELAXAR — Do lat. relaxare, soltar,<br />

afrouxar<br />

RELÉ — V. Rale.<br />

REDEIXO — Do esp. releje.<br />

RELENTO — Do pref. re e lento (A. Coelho).<br />

O esp. tem relente, a que a Aca<strong>de</strong>mia<br />

Espanholá dá cem dúvida a mesma origem.<br />

O fr. tem relent, bafip. ' :<br />

RELÉS — Figueiredo compara com rale.<br />

RELHA — Do lat. regula (A. Coelho,<br />

Cornu, Port. Spr., § 140, M. Lübke, REW,<br />

7177); esp. reja (gra<strong>de</strong>), it. regola, fr.. ant.<br />

reiZZe (vara <strong>de</strong> ferro). Formas alotrópicas: regra,<br />

régua;. relha é á mais antiga (Nunes,.<br />

Gram. Sist., 116).<br />

RELHO — Do lat. rigidulu, dim. <strong>de</strong> ri-<br />

(jidu, rijo (A. Coelho, Supl., Cornu, Port Spr.,<br />

\ 139, Ribeiro <strong>de</strong> Vasconceloz, Gram. Hist.,<br />

81, Cortesáo).<br />

RELHO — Contragáo <strong>de</strong>- revelho, correspon<strong>de</strong>nte<br />

ao esp. reviejo (G. Viana). Cornu,<br />

Port. Spr., § 139, n., acha difícil <strong>de</strong> aceitar<br />

a contracáo.<br />

RELICARIO — De reliquia o suf. ario.<br />

Figueiredo consi<strong>de</strong>ra alteragao <strong>de</strong> reliquiário.<br />

RELIGIaO — Do lat. religione.<br />

RELINCHAR — O voc. é <strong>de</strong> origem francamente<br />

onomatopéica. A. Coelho, s. v. rinchar<br />

dá o lat. red, e hinniltare (há equívoco)<br />

em Lucílio, que daria "Mnnitlare por metátese,<br />

mudando-se em l o d ño. red. M. Lübke,<br />

BEV/, 4138, dá o esp. relinchar como vindo<br />

do lat. "hinnitulare, <strong>de</strong> hinnutu, relincho (cfr.<br />

fr. hennir) . A Aca<strong>de</strong>mia Espanholá prcfere<br />

pren<strong>de</strong>r ao lat. inflare, inchar, a ligar a hinnire.<br />

RELINGA — Do esp. relinga (A. Coelho,<br />

Cortesáo), que a Aca<strong>de</strong>mia Espanholá <strong>de</strong>riva .<br />

do neerlandés raa, verga, e leik, relinga.<br />

RELIQUIA — Do lat. reliquia. E' forma<br />

refeita pois existiu o are. religa (Nunes, Gram.<br />

Hist., 141) : E as religas que andam na coroa<br />

do ouro (Figaniere, Memorias, pg. 284, apud<br />

Cortesáo).<br />

RELOGIO — Do gr. horológion, que diz<br />

(.lego) as horas {hora) pelo lat. hofologiu;<br />

esp. reloj, it. orologio, fr. horloge. Sofreu <strong>de</strong>glutinagáo<br />

que ihe tirou o o inicial (Nunes,<br />

Gram. Hist., 259, Cornu, Port. Spr., § 104).<br />

e po<strong>de</strong> explicar-se por influencia do r (Cortesáo)<br />

ou por dissimilagáo. A per-manéncia do<br />

1 intervocálico mostra _que nao era voc. popular<br />

(Cortesáo). G. Viana, Apost., II, 359,<br />

admite metátese entre o e r ("orlogiu, "rologiu)<br />

RELOJOARIA. — G. Viana, Apost., II.<br />

359, supSe um aum. "relojao, cfr. cordao, cordoaria.<br />

Unido, limo'eiro; do contrario, <strong>de</strong> relégio<br />

diriamos "relojaria, como <strong>de</strong> livro livraria.<br />

RELOJOEIRO — V.<br />

Relojoaria.<br />

RELVA — Do lat. elva, a base <strong>de</strong> elvella<br />

ou helvella, couve pequeña, segundo Cornu,<br />

Port. Spr., § 5. M. Lübke, REW, 4103, dá<br />

'"helva e duvida do étimo. G. Viana, Apost.,-<br />

II, 359, rejeita, o étimo herba com metátese<br />

<strong>de</strong> e e r, apresentado por Korting.<br />

RBMANCHAR — Do esp. remachar, levar<br />

martelando a cabega do prego para ficar<br />

bem firme (Cortesáo).<br />

REMANESCER — Do lat. remanescere.<br />

REMATE — -Diez <strong>de</strong>rivou <strong>de</strong> rematar, do<br />

lat. remactvjre; C. Michaelis, RL, III, 184, tirou<br />

do pref. re e mate,' termo do jogo <strong>de</strong> xadrez.<br />

G. Viana, Apost., II, 360, consi<strong>de</strong>ra duvidoso<br />

qualquer dos dois étimos. A. Coelho pren<strong>de</strong><br />

com dúvida a re e matar.<br />

REMÁTICO — Do gr. rhematikds., verbal.<br />

REMEDAR — Do lat. "reimitare (M. Lübke,<br />

REW, 7185, A. Coelho, Nunes, Gram. Hist.,<br />

05); esp. remedar. Cortesáo <strong>de</strong>rivou do esp.<br />

remedia.<br />

REMEDIO Do lat.<br />

REMELAR — Do pref. re e melar; á letra,<br />

cobrir-se <strong>de</strong> me'l, apresentar o aspecto da<br />

mel. Cfr. Meleca. G. Viana, Apost., II, 130,<br />

<strong>de</strong>riva <strong>de</strong> mela na accepgáo <strong>de</strong> mancha, repelindo<br />

o étimo lamella, atenta a rarida<strong>de</strong> da<br />

dissimilagáo entre l e rr.<br />

REMENDAR — De re e emendan.<br />

REMENSE — De Reims, cida<strong>de</strong> francesa»<br />

e suf. ense, cfr. fr. rómois.<br />

REMESSA — Do lat. remissa, remetida.<br />

REMIGE — Do lat. remige.<br />

REMIGIO — Do lat. remigiu.<br />

REMILHAO — A. Coelho pensa que tal-<br />

\ r ez estejá em vez <strong>de</strong> remoilhao, <strong>de</strong> remoer.<br />

Figueiredo julga corruptela <strong>de</strong> ruminhol.<br />

E.EMILHENTA — Figueiredo pren<strong>de</strong> a rai-<br />

Ihenta.<br />

REMINHOL — A. Coelho pensa que talvez<br />

esteja em lugar <strong>de</strong> remoinhao, <strong>de</strong> remoinhar.<br />

-REMINISCENCIA — Do lat. reminiscencia.<br />

REMIPEDE — Do lat. re-mu, remo, e pe<strong>de</strong>,<br />

pé. -<br />

REMIR — Do lat. redimere; esp. redimir,<br />

it. redimere, ir. ant. raembre. Cornu, Port.<br />

Spr., § 320, are. remiir (ou reimirf).<br />

REMISSO — Do lat. remissii, afrouxado.<br />

REMITARSO — Do lat. remu, remo, e <strong>de</strong><br />

tarso, q. v.<br />

REMITIR — Do lat. remitiere, cfr. re r<br />

meter.<br />

REMO — Do lat. remu; esp., it. remo, fr.<br />

!.'.''<br />

ycfníG<br />

REMOINHAR — Do lat. "remolinare, girar<br />

como um moinho (M.<br />

Lübke, REW, 7198a);<br />

esp. remolinar, it. rimolinare. A. Coelho tirou<br />

<strong>de</strong> re e moinhar o Figueiredo, <strong>de</strong> remoinho,<br />

<strong>de</strong> re e moinho.<br />

REMONTAR — Do it. rimontare (Said Ali,<br />

Meios <strong>de</strong> expressáo, 134). A. Coelho tirou <strong>de</strong><br />

re o montar.<br />

REMOQUE — A. Coelho compara com o<br />

fr. moquer, zombar. Cortesáo <strong>de</strong>riva do esp.<br />

remoque, que a Aca<strong>de</strong>mia Espanholá <strong>de</strong>riva<br />

quigá <strong>de</strong> remoquete, <strong>de</strong> re e moquete, <strong>de</strong> moco,<br />

lat. mucu.<br />

REMORA — Do lat. remora, <strong>de</strong>mora. Deu-<br />

-<br />

se éste nomo um peixe que tem na cabega<br />

um disco a<strong>de</strong>sivo que Ihe serve para fixar-áe<br />

em navios, tartarugas, cetáceos e gran<strong>de</strong>s peí-

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!