17.06.2016 Views

Dicionario Etimologico Da Lingua Portuguesa, de Antenor Nascentes

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

,<br />

'tífico<br />

;<br />

AQUIESCER<br />

'<br />

a^<br />

.<br />

:<br />

levantadas<br />

646,<br />

:<br />

.<br />

;<br />

:<br />

:<br />

A<br />

'<br />

.<br />

:<br />

:<br />

.::-:<br />

,<br />

AR<br />

-<br />

Do<br />

arado,<br />

.<br />

Aquecer — 40 — Aran<strong>de</strong>la<br />

Real Aca<strong>de</strong>mia supoe o mesmo. Cortesáo <strong>de</strong>riva<br />

do lat. ecce, o que é fonéticamente impossivel.<br />

Joao Ribeiro, Gram. Port., 141, 336, aceita,<br />

apoiado em Zeuss, o elemento imprecativo céltico<br />

ak, mas na Seleta Glássica, 167, opina por<br />

urna <strong>de</strong>slocacáo do acento <strong>de</strong> aqui. C. Miehaeíis,<br />

Glossürio do Cana, da Ajuda, da um aque,<br />

talvez do lat. ecce influido por atque. V. RFH,<br />

I. 78.<br />

AQUECER — Do lat. -excalescere; o esp.<br />

tem a forma calecer, sem prefixo. M. Lübke,<br />

REW, 2948, vé troca <strong>de</strong> prefixo; po<strong>de</strong> também<br />

ser alteracáo da vogal átona inicial ou aposigáo<br />

do prefixo a ao lat. calescere (Diez, Dic,<br />

435 , ..Cornu, Port. Sin., § 258, García <strong>de</strong> Diera,<br />

Contr., 94.<br />

Ha outro aquecer arcaico, corñ significado<br />

<strong>de</strong> esquecer; do lat. ca<strong>de</strong>scere, are. acaecer<br />

(Nunes, Gram. Hist., 60, 98; esp. acaecer.<br />

AQUEDTJTO — Do lat. aquaeductu, canal<br />

<strong>de</strong><br />

agua.<br />

AQUEIVAR — V.<br />

Alqueivar.<br />

AQUELA — 1 — Pron.j V. Aquele.<br />

2 — Subst. na expressao sem mais aqueta,<br />

por exemplo. O pronome substantivo tem a particularida<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong> substituir o termo próprio quando<br />

éste nao ocorre (Osear <strong>de</strong> Pratt, RL, XVI,<br />

'214)<br />

AQUELE — Do lat. eccu Ule; esp. aquel, 'it.<br />

quello, fr. celui. Houve urna permuta para a no<br />

e átono inicial diante <strong>de</strong> gutural (Nunes, Gram.<br />

Hist., 57, 246). Para Bourciez, Ling. Rom., §§<br />

103, 127: e 223 b, da fusáo <strong>de</strong> atque com eccu,<br />

-tesultou urna forma * aecu. M. Lübke, Gram.<br />

Ling. Rom.; II, .<br />

opina por atque.- Ascoli,<br />

Archivio Glottologico Italiano, XV, 303, prefere<br />

•eccu. Grandgent, Vulgar Lat., 24, 65, enten<strong>de</strong><br />

que eccu sofreu influencia da atque bu ac.<br />

AQUEM — Do lat. eccu -f- in<strong>de</strong>, com permuta<br />

da átona inicial diante <strong>de</strong> gutural e<br />

apócope da sílaba final por influencia da próclise<br />

(Nunes, Gram. Hist., 57, 71, 352) se nao<br />

houve afastamento déla, mais tar<strong>de</strong> tomada<br />

como preposigáo. Em esp. are. aquen<strong>de</strong>. Cornu,<br />

Porf. Spr., § 255, tira <strong>de</strong> acá em. Cortesáo, <strong>de</strong><br />

aqui em ou acá em. Joao Ribeiro, Gram. Port.,<br />

335, o julga formado por analogía com além.<br />

Bncontra-se em Leges, p. 369, a forma arcaica:<br />

Habeant meiaydum ad portuth moestre <strong>de</strong> parte<br />

aaquen<strong>de</strong>.<br />

'íaz)<br />

AQUEME — Do ár. alháquem, juiz. (Egui-<br />

- -<br />

AQUEMENERES — Do al. ja, mein Herr,<br />

sim, meu senhor, segundo Pigueiredo.<br />

AQUBNIO — Do gr. a. priv., chain, raiz <strong>de</strong><br />

chaíno, abrir-se, e suf. io, pelo lat. científico<br />

acheniu. :<br />

AQUENÓPTERO — Do gr. a' privativo,<br />

chain, raiz <strong>de</strong> chaina, abrir-se, e pterón, asa<br />

tem as asas<br />

. na posicao <strong>de</strong> repouso.<br />

, AQUETEO — Do gr. a- privativo, nhaíte,'<br />

cabeleira, e suf. eo; é <strong>de</strong>sprovido <strong>de</strong> sedas.<br />

.,<br />

AQUETÍDIO — Do gr. achetas, forma dórica<br />

por echétes, barulhento, sonoro; lat. cienachetidius.<br />

AQUI — Do lat. eccu -f hic; esp. aqui, it.<br />

qut, fr. ici (que Clédat, Brachet, Stappers, tiram<br />

<strong>de</strong> ecce + hic). V. Aquele.<br />

AQülCOLA — Do lat. aqua, agua, e col,<br />

raíz <strong>de</strong> colere, habitar. .<br />

AQÜICULTURA _ Do lat. aqua, agua, e<br />

cultura, tratamento.<br />

•— Do lat. acquiescere, re-"<br />

pousar. K;<br />

":<br />

-<br />

:<br />

;: ¡ ¡<br />

AQÜÍFERO<br />

_<br />

— Do lat. aqua, agua' e<br />

'''<br />

fer,<br />

"raíz <strong>de</strong> ferré, trazer.<br />

AQÜIFOLIACEA<br />

.<br />

— Do lát. aquifolium, azevmho,<br />

e suf. ácea.<br />

4SSíí^?. r>0 lat - aquilón. V. Aguiao.<br />

~ Do<br />

•, %v - achilleía,<br />

que<br />

erra com<br />

Aquiles. curou a Télefo, pelo lat. achillea.<br />

Larousse, Stappers tiram <strong>de</strong> Aquiles,' que recebeu<br />

do centauro Quiron o conhecimento das<br />

propneda<strong>de</strong>s das plantas., Alexandre enten<strong>de</strong><br />

ser urna cevada <strong>de</strong> primeira qualida<strong>de</strong>, tal sem<br />

duvida que Aqmles a dava aos seus cávalos.<br />

A primeira interpretacáo <strong>de</strong>ve ser a mais<br />

certa.<br />

:<br />

:<br />

:;<br />

o:<br />

AQUILEGIA — A...Coelho tira, do lat. hipotético<br />

aquilegia, a que gosta <strong>de</strong>- agua, ou<br />

tavez recolhe agua. Ramiz <strong>de</strong>riva <strong>de</strong> aquilea. /{ j<br />

AQUIDIA — Do gr. a priv,, cheilos, labio,<br />

e suf. ia. ...:'.: -v/::<br />

AQUILIPERO — Do lat. aquiliferu, o que<br />

leva a águia (insignia romana)<br />

;<br />

.<br />

.<br />

AQUILINO — Do lat. aquilmu.<br />

AQUILO — Do lat. eccu + alud; esp. aquello,<br />

v. Aquele. Are. aquello. A mudanca do e<br />

para i ainda nao foi satisfatoriamente explicada..<br />

Cornu, Port. Spr., § 14, atribuí ao o. Leite <strong>de</strong><br />

Vasconcelos, Licóes <strong>de</strong> Filología, pg. 58, enten<strong>de</strong><br />

que <strong>de</strong>verá explicar-se como o do pronome galego<br />

il. García <strong>de</strong> Diego, Gram. Hist. Galega,<br />

pg. 60, atríbui á influencia <strong>de</strong> um i final secundario<br />

(conhecido nos dialetos próximos do<br />

galego e no antigo castelhano), originado por<br />

dissimílagao : esti-iste, mais tar<strong>de</strong> estendido ao<br />

feminino e ao neutro, permanecendo neste. Diez,<br />

Gram., II, 87, consi<strong>de</strong>ra urna flexáo interior<br />

usada pela lingua para distinguir as formas<br />

com mais precisáo. M. Lübke, Gram., I, pg.<br />

104, julga o caso urna inflexáo causada pelo<br />

u final.<br />

AQUILODINIA — Do gr. Achilleús, Aquiles,<br />

odyne, dor, e suf. ia.<br />

AQUILOSE — Do gr. a priv., chylós, suco,<br />

e suf. ose.<br />

AQUIMOSE — Do gr. a priv., chymós, suco,<br />

principalmente <strong>de</strong> carnes, e suf. ose.<br />

AQUIRIA — Do gr. a priv., cheír, máo, e<br />

suf. ia.<br />

AQUIRITA — Do gr. áchyron; palha, e suf.<br />

ita<br />

AQUIRO — Do gr. ácheiros, sem máos.<br />

AQUISICAO — Do lat. acqui-sitione.<br />

AQ01SITO — Do lat. acquisitu.<br />

AQUOSO — Do lat. aquosu. .<br />

— D» gr- dér, pelo lat., aere, esp. aire,<br />

it. ana, fr. air. Are. aar, <strong>de</strong> urna forma aiere<br />

em que <strong>de</strong>sapareceu a semivogal (Cornu, Port<br />

8pr., § 110.<br />

ARA — Do lat. ara.<br />

—.'<br />

ARABA turco araba, carro.<br />

ÁRABE — Do ár. arab.<br />

ARABESCO — De árabe e suf. esco "L'arabesque<br />

n'a-, pas plus été trouvée par les Arabes<br />

que le Nouveau-nton<strong>de</strong> n'a été <strong>de</strong>couvert<br />

par America Vespucci, qui lui imposa son nom<br />

Jousset, L'Esj)agne "<br />

et le Portugal ilhistrés<br />

47. Brachet pg<br />

e Clédat tiram do italiano, o' que<br />

e provavel, á vista do sufixo. M. Lübke dá o lat<br />

- arabuscu e só a forma italiana (RE-W, 589)<br />

ARABI — V. Rabi; o a é do artigo árabe".<br />

ARACA — Do ár. "arate, sciliet attamr,<br />

suor <strong>de</strong> támaras. Lokotsch repele a etimología<br />

<strong>de</strong> Sousá, que tira o voc. do ár. karik, ar<strong>de</strong>nte.<br />

ARACEA — Do gr. áron, pelo lat. arum, pé<strong>de</strong>-bezerro,<br />

e suf. ácea.<br />

ARACNEÓLITO — Do gr. arachnaios, <strong>de</strong><br />

aranha, parecido com aranha (caranguejo), e<br />

lithos, pedra.<br />

ARACNIDEO — Do gr. aráchne, aranha, e<br />

SUÍ.: í<strong>de</strong>p.: ;. ><br />

:<br />

ARACNITE — V. Aracnoidite.<br />

ARACNODACTILIA — Do gr. aráchne,<br />

ai-anha, dáktylos, <strong>de</strong>do, e suf. ia. Os <strong>de</strong>dos, milito<br />

compridos, lembram patas <strong>de</strong> aranha.<br />

ARACNODERMICO — Do gr. aráchne, aranha,<br />

dérma, pele, e suf. ico.<br />

ARACNOIDE — - Do gr. arachnoeidés, semelhante<br />

á teia <strong>de</strong> aranha.<br />

!= ARACNOIDITE De araenói<strong>de</strong> e suf ite.<br />

ARACNOLOGIA — Do gr. aráchne, aranha,<br />

lóaos, tratado, e suf. ia.<br />

ARADO — Do lat. aratru (com dissimilagao<br />

do r) ; esp . It . arato, ant. fr. arere.<br />

ARAGEM — Segundo Cornu, Port. Sin:, § 90,<br />

por oragem, cfr. o fr. orage; do lat. auraticu,<br />

vento brando. Joao Ribeiro, Curiosida<strong>de</strong>s verbais,<br />

70, senté, o influxo <strong>de</strong> ar. A. Coelho tira<br />

<strong>de</strong> af e suf. agem.<br />

ARAGONÉS — Do esp. aragonés, pela conservagáo<br />

do n; a forma portuguesa legítima é<br />

aragoés, como aparece em Nunes <strong>de</strong> Leáo, Origem<br />

da lingua portuguesa, cap. XXV (G. Viana,-<br />

Apost., I, 81)<br />

ARAQONITA — De Aragao, on<strong>de</strong> foi <strong>de</strong>scoberta<br />

em 1771, e suf. ita.<br />

ÁRAME—"Do lat. aeramen, bronze, com<br />

assimilagáo do ae; esp. aZam6rej.it'. rame, fr.<br />

airain. Nunes, Gram.,. Hist., 58-9, atribuí a permuta<br />

da vogal inicial á influencia do r; Lindsay<br />

Latin Language, 201, M. Lübke, REW, 242, Introd.<br />

120, admite já um lat. pop. " aramen.<br />

Antigamente significava bronze.<br />

ARAMENHA — Por * aramonha, <strong>de</strong> agramona<br />

(A. Coelho).<br />

. ARANDELA — A. Coelho tira <strong>de</strong> aro. Figueiredo<br />

<strong>de</strong>riva do. castelhano aran<strong>de</strong>la.<br />

.:.'..

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!