isahluko 1 - UKZN ResearchSpace - University of KwaZulu-Natal

T: (Ubeka isithombe sengwenya ebhodini esidwetshiwe). Ake nibheke laphaya ebhodini,
yini le eniyibonayo? Uhlale phansi uma uphakamisa ungasukumi! Ake sizwe ukuthi
uzothi ubonani, yes ( ekhomba umfundi ukuba aphendule).
L: Isibankwa.
T: Hawu! Uthi ubona isibankwa, ake sizwe omunye ukuthi uthini, ngoba engathi kukhona
okunye abakubonayo.
L1: Yintulo.
T: Cha akusiyo intulo, angathini omunye?
L2: Unwabu.
T: Hawu! Nisho ukuthi aniboni ukuthi yini?
T: Uthini omunye, nicabanga ukuthi yini?
L3: Ingwenya.
T: Good.
T: Kukhona oyaziyo ingwenya?
L: Yes teacher.
T: Ihlala kuphi?
L:Emanzini.
T: Idlani?
L: Idla abantu.
T: Njengoba iyaye ihlale emanzini nje basuke bekuphi abantu?
T: Omunye angathi idla ini?
L2: Idla ofishi.
T: Yes, idla ofishi phela ngoba nabo bahlala emanzini, nani futhi enye?
L3:Idla nezilwane ezihlala emanzini.
T: Yebo idla nezilwane ezisuke zithi ziyoziphuzela amanzi, yona bese ibona inyama. Uma
isisuthi ayidli lutho. Ayifani nabantu bona abadla noma sebesuthi...
Kule nkulumo-mpendulwano kuyacaca ukuthi njengasebangeni lesibili, othisha bafundisa
imisindo, njengoba bafunda umsindo u ‘ngw’ lona abamnamathelisa negama lengwenya.
Uma bewuchaza bathi wakhiwe umsindo wenunu (n) nomsindo kagogo (g) nomsindo
wewele (w). Uthisha wabuye wabeka esinye isithombe ebhodini. Lesi sasinengwenya,
indoda eyayibhalwe ukuthi uNgwenya, kukhona isango. Ngaleli sango uthisha
wayenzela ukuba athi uma ebabuza ukuthi ikuphi ingidi eyayilenga, abafundi baphendule
bathi isesangweni. Lokhu kwakuzokwenza ukuba ubonakale umsindo ka ngw,
owawungebonakale uma igama lalisebenza njengebizo ‘isango’. Lo mfanekiso
wengwenya nendoda enguNgwenya, uthisha waxoxa ngawo nabafundi, kwacaca ukuthi
ingwenya yisilwane, kodwa umuntu uNgwenya, futhi isibongo sakhe sibhalwa siqaliswe
ngosonhlamvukazi u-N. Kanti-ke negama isango elabe lisesithombeni lalifakwe ngoba
linawo lo msindo ka ‘ngw’ uma lisho indawo. Lokhu kukhombisa ukuthi othisha bagxila
emisindweni, ekwakhiweni kwamagama, nasekuchazeni amagama
233