isahluko 1 - UKZN ResearchSpace - University of KwaZulu-Natal

Fig. 19 Imisho eyayigcwaliswa ngabafundi bebanga lesithathu
Gcwalisa ngegama elino ngw
Umkhulu unengwevu ekhanda.
1 -------- ihlala emanzini.
2 --------- wakhe eduze nomfula.
3 --------- idla ngamabala.
4 Ingane iphethwe---------.
5 Kukhona ingidi---------.
Amagama ababekhetha kuwo yilawa: ingwenya, uNgwane, ingwe,
ingwici, esangweni.
7.2.1.2.3 NGOLWESITHATHU
Ngosuku lwesithathu uthisha wathi eqeda ukubingelela abafundi wabe esenamathisela
amagama abhalwe emaphepheni asikiwe ebhodini. Ngakwelinye icala uthisha wabhala
imisho. Wabe esethi mabayifunde bayigcwalise ngamagama afanele. Le misho
yayizoqedelwa ngamagama anomsindo ka ‘ngw’. Emva kwalokhu wabe esekhumbuza
abantwana ngengwenya ababekade bexoxe ngayo kusukela ngoMsombuluko:
T: Ake nisho-ke yini eniyikhumbulayo kulokhu ebesikufunda ngengwenya?
(Abafundi bayaphendula)
L: Ingwenya ihlala emanzini.
L: Izingwenya zidla izinhlanzi nezinye izilwane.
L: Nabantu iyabadla uma ilambile noma uma bewela umfula.
Emva kwalokhu uthisha wabe esetshela abafundi ukuba bakhiphe izindaba zabo
ezikhuluma ngengwenya, okuyindaba eyabe ibhalwe nguthisha ngesandla ephepheni
yabe seyikopishelwa abafundi. Iqembu neqembu lalinayo indaba. Yayinemisho embalwa
le ndaba futhi kuyindaba efanayo kuwo onke amaqembu. Uthisha wabafundela kuqala
abafundi. Wayefunda umusho angawuqedeli, bona bese beqedela. Yaze yaphela indaba
kwenzeka kanjalo. Emva kwalokho uthisha watshela abafundi ukuba bafunde bonke
njengekilasi. Babuye bafunda ngabane, ngababili, kwaze kwagcina befunda ngayedwa.
240