Isis ontsluierd - Blavatsky - 2. Religie

VERDEELDHEID ONDER DE EERSTE CHRISTENEN 181
Om fragmenten zoals de bovenstaande begrijpelijker te maken, zullen
we nu proberen zo kort mogelijk de dogma’s te omschrijven waarin bijna
alle gnostische sekten, met kleine meningsverschillen, geloofden. In die tijd
bloeide in Efeze de grootste school waar de diepzinnige oosterse be -
spiegelingen en de platonische filosofie gezamenlijk werden onder wezen.
Het was een centrum van de universele ‘geheime’ leringen, het vreemde
laboratorium dat de kwintessens van de boeddhistische, zoroastrische en
Chaldeeuwse filosofie, gekleed in elegante Griekse taal, voortbracht.
Artemis, het reusachtige concrete symbool van theosofisch -pantheïstische
abstracties, de grote moeder Multimamma, de androgyn en beschermvrouw
van de ‘Efezische geschriften’, werd door Paulus overwonnen; maar hoewel
de vurige bekeerlingen van de apostelen beweerden dat ze al hun boeken
over ‘merkwaardige kunsten’, ta; periverga, hadden verbrand, bleven er
voor hen nog genoeg daarvan over om te bestuderen, toen hun eerste ijver
was bekoeld. Vanuit Efeze verspreidde zich bijna alle gnosis, die zo hevig
in strijd was met de dogma’s van Irenaeus; en het was ook weer Efeze – met
zijn talrijke vertakkingen van de grote school van de essenen – dat een
broeinest bleek te zijn van alle kabbalistische bespiegelingen, die door de
tannaim vanuit de ballingschap waren meegebracht. Matter zegt:
In Efeze waren toen aan de grote toevloed van Griekse en Aziatische
leringen pas nog de opvattingen van de joods-Egyptische school en de
half-Perzische bespiegelingen van de kabbalisten toegevoegd, zodat het
geen wonder is dat er leraren opstonden die de door de apostel verkondigde
nieuwe religie probeerden te combineren met de denkbeelden die
daar zo lang in gebruik waren geweest. 1
Als de christenen zich niet hadden belast met de Openbaringen van een
klein volk, en de Jehovah van Mozes niet hadden overgenomen, dan zouden
de gnostische denkbeelden nooit ketterijen zijn genoemd; eenmaal
bevrijd van hun dogmatische overdrijvingen, zou de wereld een religieus
stelsel hebben gehad dat op zuivere platonische filosofie was gebaseerd, en
daarbij zou men zeker iets hebben gewonnen.
Laten we eens bekijken wat de grootste ketterijen van de gnostici
waren. We zullen Basilides als maatstaf voor onze vergelijkingen nemen,
want alle stichters van andere gnostische sekten groeperen zich rondom
hem, zoals een groep planeten haar licht ontleent aan haar zon.
Basilides beweerde dat hij al zijn leringen had van de apostel Mattheus,
en van Petrus door tussenkomst van Glaucias, zijn leerling. 2 Volgens
(155)
1
C.W. King, The Gnostics and Their Remains, blz. 3; 2de ed., blz. 7.
2
Clemens van Alexandrië, Stromateis, 7:17.