Isis ontsluierd - Blavatsky - 2. Religie

VROEGCHRISTELIJKE KETTERIJEN EN GEHEIME GENOOTSCHAPPEN 385
hoe hij termen en zinnen uit hun verband rukt, zouden we, indien we niet
beter wisten, tot de conclusie komen dat hij krankzinnig was.’ 1
Deze ‘heilige kerkvader’ blijkt in veel gevallen zo brutaal te liegen dat
hij zelfs door Eusebius wordt tegengesproken, die voorzichtiger zo niet
waarheidlievender is dan hij. Eusebius wordt daartoe noodzakelijkerwijs
gedwongen gezien het onweerlegbare bewijsmateriaal. Zo beweert
Irenaeus bijvoorbeeld dat Papias, de bisschop van Hiërapolis, zelf een toehoorder
was van Johannes; 2 en Eusebius is gedwongen aan te tonen dat
Papias dit nooit heeft beweerd, maar eenvoudig had meegedeeld dat hij
zijn leer had ontvangen van hen die Johannes hadden gekend. 3
Op één punt wonnen de gnostici het van Irenaeus. Ze brachten hem, uitsluitend
uit angst voor inconsistentie, tot het erkennen van hun kabbalistische
verzoeningsleer. Omdat Irenaeus haar allegorische betekenis niet kon
begrijpen, stelde hij deze, evenals de christelijke theologie, voor zoals we
haar in haar huidige vorm van ‘de erfzonde tegen Adam’ vinden, een leer
die Petrus, indien hij nog leefde, van vrome afschuw zou hebben vervuld.
De volgende voorvechter van de verbreiding van het idee van de apos -
tolische opvolging is Eusebius zelf. Heeft het woord van deze Armeense
kerkvader meer waarde dan dat van Irenaeus? Laten we eens zien wat de
bekwaamste critici over hem zeggen. Vóór we ons echter tot de hedendaagse
critici wenden, zouden we de lezer de grove woorden in herinnering
willen brengen waarmee Eusebius wordt aangevallen door George
Syncellus, de onder-patriarch van Constantinopel (8ste eeuw), omdat hij
zonder scrupules de Egyptische chronologie had vervalst. Niet minder
vleiend is de mening van Socrates, een historicus uit de 5de eeuw.
Onbevreesd beschuldigt hij Eusebius van het onjuist weergeven van jaartallen,
met het doel keizer Constantijn een plezier te doen. 4 Voordat
Syncellus in zijn chronografische werk zelf overgaat tot het vervalsen van
de synchronistische tabellen, om de chronologie van de Schrift een
betrouwbaarder aanzien te geven, scheldt hij Eusebius uit in de meest
grove taal die een monnik kan uitslaan. Baron Bunsen heeft de juistheid
van die beledigende berisping bewezen, al kon hij de weinig elegante
manier ervan niet rechtvaardigen. Zijn omvangrijke onderzoek naar
Manetho’s verbetering van de Egyptische chronologische lijst bracht hem
ertoe te erkennen dat de bisschop van Caesarea door zijn hele boek heen
‘de geschiedenis op hoogst gewetenloze en willekeurige manier had ver-
(327)
1
The Christ of Paul, New York, 1876, blz. 188.
2
Tegen ketterijen, boek 5, hfst. 33, §4.
3
Kerkgeschiedenis, boek 3, hfst. 39.
4
Socrates Scholasticus, Kerkgeschiedenis, boek 1, hfst. 1.