Isis ontsluierd - Blavatsky - 2. Religie

VROEGCHRISTELIJKE KETTERIJEN EN GEHEIME GENOOTSCHAPPEN 395
andere tekens. Om aan de aanhoudende vervolgingen van hun vijanden te
ontkomen, moesten ze voorzichtig zijn en bijeenkomsten houden in ver -
laten catacomben, bolwerken in de bergen of op andere veilige schuil -
plaatsen. Elke religieuze hervorming ondervond in het begin natuurlijk
soortgelijke belemmeringen. Vanaf het allereerste verschijnen van Jezus en
zijn twaalf apostelen zien we hen samenkomen in afzondering, want ze
hadden veilige toevluchtsoorden in de woestijn en bij vrienden in Bethanië
en elders. Als het christendom niet vanaf het begin uit ‘geheime gemeenschappen’
had bestaan, dan zou de geschiedenis meer feiten kunnen meedelen
over zijn stichter en discipelen dan nu het geval is.
Het moet de onderzoeker wel verbazen hoe weinig indruk de persoonlijkheid
van Jezus op zijn eigen eeuw heeft gemaakt. Renan wijst erop dat
Philo – die omstreeks het jaar 50 stierf, en vele jaren eerder dan Jezus was
geboren, en al die tijd dat de ‘blijde boodschap’ volgens de evangeliën
overal in Palestina werd verkondigd daar in een joodse gemeenschap leefde
– nooit van hem had gehoord! Josephus, de historicus, die drie of vier
jaar na de dood van Jezus was geboren, vermeldt zijn terechtstelling in een
korte zin, en zelfs die weinige woorden werden ‘door de hand van een
christen’ veranderd, zegt de schrijver van La vie de Jésus. 1 Josephus, die
nauwgezet zelfs de onbelangrijkste sekten vermeldt en nauwkeurig hun
geschiedenis optekent, schrijft aan het einde van de 1ste eeuw – toen
Paulus, de geleerde propagandist, zo vele kerken zou hebben gesticht, en
Petrus de apostolische opvolging zou hebben ingesteld, waartoe volgens
de chronologie van Irenaeus en Eusebius toen al drie bisschoppen van
Rome 2 hebben behoord – maar besteedt helemaal geen aandacht aan het
bestaan van een christelijke sekte. Suetonius, de secretaris van Hadrianus,
die in het eerste kwart van de 2de eeuw schrijft, weet zo weinig over Jezus
of zijn geschiedenis dat hij zegt dat keizer Claudius ‘alle joden verbande,
die voortdurend ongeregeldheden veroorzaakten op aansporing van een
zekere Crestos’, waarmee hij, naar we moeten aannemen, Christus be -
doelde. 3 Keizer Hadrianus, die in een nog latere tijd schreef, was zelf zo
weinig onder de indruk van de leringen of het belang van de nieuwe sekte
dat hij in een brief aan Servianus verklaarde dat hij de christenen voor vereerders
van Serapis hield. 4 ‘In de 2de eeuw’, zegt C.W. King, ‘zagen de
syncretische sekten, die waren ontstaan in Alexandrië, dat broeinest van
gnosticisme, in Serapis een profetisch model van Christus als de Heer en
(336)
1
Inleiding en hfst. 28.
2
Linus, Anacletus en Clemens.
3
Keizers van Rome, ‘Claudius’, §25.
4
F. Vopiscus, Vita Saturnini, in Scriptores historiae Augustae, hfst. 8.