Van Monarchie tot Anarchie

Van Monarchie tot Anarchie
zijn.” Zowel vrienden als vijanden hielden zich ten laatste overtuigd, dat verdere pogingen
tot verzoening nutteloos wezen zouden.
Had de hervormer op een enkel punt toegegeven, dan hadden Satan en zijn legerscharen
de overwinning behaald. Maar zijn onwrikbare standvastigheid was het middel om de kerk
vrij té maken, en een nieuw en beter tijdperk te doen aanbreken. De invloed van deze éne
man, die in godsdienstige zaken voor zichzelf durfde denken en handelen, zou invloed
hebben op de kerk en de wereld, niet alleen in zijn eigen tijd, maar in alle verdere geslachten.
Tot aan het einde van de tijd zouden zijn standvastigheid en getrouwheid allen sterken, die
een soortgelijke ondervinding zouden hebben. De kracht en de majesteit Gods blonk boven
de raad der mensen, boven de machtige kracht van de Satan uit.
Al spoedig werd Luther op gezag van de keizer gelast, naar huis terug te keren; en hij
wist, dat die kennisgeving spoedig door zijn veroordeling gevolgd zou worden. Dreigende
wolken hingen over zijn weg; doch toen hij uit Worms vertrok, was zijn hart vol vreugde en
lof. “De duivel zelf,” zei hij, “had de pauselike burcht bezet; maar Christus heeft er een
wijde breuk in gemaakt, en de Satan is gedwongen geworden te belijden, dat Christus
machtiger is dan hij.”
Na zijn vertrek schreef Luther, nog altijd wensende, dat zijn standvastigheid niet voor
opstand zou worden aangezien, aan de keizer: “God, die de harten kent, is mijn getuige, dat
ik van ganser harte bereid ben, Uw Majesteit te gehoorzamen, hetzij in eer of in oneer, in
leven of in dood, zonder enige uitzondering behalve het woord van God, waarbij de mens
leeft. In al de aangelegenheden van dit tegenwoordige leven zal mijn getrouwheid
onwrikbaar zijn, want daarin heeft winst of verlies niets te doen met zaligheid. Maar waar
het eeuwige belangen geldt, is het Gods wil niet, dat de mens zich aan de mens zal
onderwerpen. Want zodanige onderwerping in geestelike zaken is wezenlike aanbidding, en
komt alleen de Schepper toe.”
Op de terugreis van Worms was Luthers ontvangst zelfs nog vleiender dan op zijn weg
daarheen. Prinselike geesteliken verwelkomden de vogelvrij verklaarde monnik, en
wereldlike heersers eerden de man, die de keizer veroordeeld had. Men verzocht hem, te
prediken, en niettegenstaande het kei- zerlik verbod beklom hij opnieuw de kansel. “Ik heb
me te gener tijd verbonden om het woord Gods aan ketenen te leggen,” zei hij, “en zal dat
ook nimmer doen.” Niet lang nadat hij uit Worms vertrokken was, gelukte het de
pausgezinden om de keizer een edikt tegen hem te laten uitvaardigen. In dit dekreet werd
Luther veroordeeld als “Satan zelf te zijn in de gedaante van een mens, en als een monnik
gekleed.” Er werd last gegeven, om maatregelen te nemen om zijn werk te verhinderen,
zodra zijn vrijgeleide vervallen zou zijn. Aan iedereen werd verboden, hem te huis-vesten,
hem van voedsel of drank te voorzien, of hem door woord of daad, publiek of privaat, te
helpen of te ondersteunen. Hij moest gegrepen worden, waar hij ook mocht zijn, en aan de
overheid overgeleverd. Ook zijn aanhangers moesten gevangen genomen worden, en hun
113