Van Monarchie tot Anarchie

Van Monarchie tot Anarchie
naar wat zij gedaan hebben, maar veeleer wat ze hadden behoren te doen.” Barnes en Frith,
Tyndale’s trouwe vrienden, stonden op om de waarheid te verdedigen. De Ridleys en
Cranmer volgden. Deze leidsmannen van de Engelse Hervorming waren geleerden, die voor
het grootste deel in hoge achting gestaan hadden onder de Roomsen wegens hun ijver en
gods-vrucht. Hun verzet tegen het pausdom was het gevolg van hun kennis van de
dwalingen van de “heilige stoel.” Hun bekendheid met de verborgenheden van Babylon gaf
groter kracht aan hun getuigenis tegen hetzelve.
“Nu wil ik een vreemde vraag doen,” sprak Latimer. “Weet gij, wie de ijverigste
bisschop en prelaat in geheel Engeland is? . . . Ik zie, dat ge aandachtig luisteren wilt naar
zijn naam. ... Ik zal hem u noemen: Het is de duivel. . . . Hij gaat nooit uit zijn
parochie . . .roep hem, wanneer ge maar wilt, hij is altijd tehuis; . . . hij is altijd bij zijn
ploeg. ... Ge zult hem nimmer traag vinden, dat verzeker ik u. . . . Waar de duivel verblijf
houdt, . . . daar moeten de boeken weg, en komen de waskaarsen; daar gaan de Bijbels, en
komen de rozekransen; daar moet het evangelie wijken, en moeten kaarsen verlichting
geven, zelfs op klaar-lichte dag; . . . daar wordt het kruis van Christus neerge- haald, en het
vagevuur, dat de zakken ledigt, omhoog geheven; . . . daar weg met het kleden van naakten,
armen, en ge- brekkigen. en beelden worden gekleed en stenen en stokken rijk versierd; daar
moeten Gods inzettingen en Zijn allerheiligst woord wijken voor menselike overleveringen
en wetten. . . . Och, of onze prelaten even ijverig het koren van de ware leer wilden zaaien,
als Satan wilde klaprozen zaait!”
Het grootse beginsel, waaraan deze hervormers zich vasthielden— hetzelfde, dat door de
Waldenzen, door Wycliffe, Johannes Huss, Luther, Zwingli en die zich met hen verbonden,
was gehandhaafd — was het onfeilbare gezag van de Heilige Schrift als regel van geloof en
wandel. Zij ontkenden het recht van pausen, koncilieën, kerkvaders en koningen om in
godsdienstzaken het geweten aan banden te leggen. De Bijbel was hun autoriteit, en aan wat
die zegt, toetsten ze alle leerstellingen en allle eisen. Geloof in God en Zijn woord
ondersteunde deze heilige mannen, als ze hun leven op de brandstapel ten offer brachten.
“Weest welgemoed,” riep Latimer zijn medemartelaren toe, juist voordat de vlammen hun
stemmen verstikten, “we zullen heden een kaars in Engeland ontsteken, die, naar ik
vertrouw, door Gods genade nimmer uitgeblust zal worden.”
In Schotland was het zaad van de waarheid, dat Columba en zijn medearbeiders
gestrooid hadden, nooit geheel en al verloren gegaan. Honderden jaren nadat de kerken van
Engeland zich aan Rome onderwierpen, handhaafden die van Schotland hun vrijheid. In de
twaalfde eeuw echter kreeg de pauselike macht aldaar voet, en in geen enkel land oefende
hij meer onbepaalde heerschappij. Nergens was de duisternis dichter. Toch kwamen er nog
lichtstralen het duister doorboren, om de naderende dag aan te kondigen. De Lollarden, die
met de Bijbel en het onderwijs van Wycliffe uit Engeland kwamen, brachten er veel toe bij,
dat de kennis van het evangelie bewaard werd, en iedere eeuw bracht zijn getuigen en
martelaren voort.
172