Van Monarchie tot Anarchie

Van Monarchie tot Anarchie
ther: “De Heilige Schriften waren hun slechts een dode letter, en ze begonnen allen te
schreeuwen, ‘De Geest! de Geest!’ Maar gans gewis zal ik niet volgen, waar hun geest hen
heen leidt. Moge God in Zijn genade mij bewaren voor een kerk, waarin enkel heiligen zijn.
Ik wens te verkeren met de nede- rigen, de zwakken, de kranken, die hun zonden kennen en
gevoelen, en die gedurig tot God zuchten en roepen uit het binnenste van hun harten om
Zijn troost en steun te er-langen.”
Thomas Münzer, de man, die onder de geestdrijvers de werkzaamste was, bezat
aanzienlike bekwaamheid, welke, op de rechte wijze geleid, hem in staat zou hebben gesteld
om goed te doen; hij kende echter de eerste grondregelen van ware godsdienst niet. “Hij
voedde de wens, de wereld te hervormen, en vergat, gelijk alle drijvers, dat de hervorming
bij hemzelf moest beginnen.” Hij streefde naar stand en in- vloed, en was onwillig om
onder iemand, zelfs onder Luther, te staan. Hij verklaarde, dat de hervormers met het
vervangen van het gezag van de paus door dat van de Schrift slechts een andere vorm van
pauselike heerschappij in het leven riepen. Hijzelf, zo beweerde hij, had van God de
opdracht ontvangen om de ware hervorming in te voeren. “Hij, die deze geest heeft,” zei
Münzer, “heeft het waarachtig geloof, al had hij ook geen enkele maal in zijn leven de
Heilige Schriften gezien.”
De fanatieke leraren lieten zich door indrukken beheersen, en hielden iedere gedachte en
gemoedsaandrang voor de stem van God; vandaar dat ze tot uitersten vervielen. Sommigen
zelfs verbrandden hun Bijbels, uitroepende: “De letter doodt, maar de Geest maakt levend.”
Münzers leer streelde de zucht van de mensen naar het wonderbaarlike, en gaf tegelijkertijd
voedsel aan hun trots, door menselike denkbeelden en meningen eigenlik boven het Woord
Gods te stellen. Zijn leerstellingen werden door duizenden aangenomen. Al spoedig
verklaarde hij zich tegen allle orde in de openbare godsdienst, en predikte, dat
gehoorzaamheid aan vorsten te bewijzen, was te trachten, God en Belial samen te dienen.
De gemoederen van het volk, die reeds begonnen waren, het juk van het pausdom af te
schudden, werden eveneens onge-duldig onder de beperkingen, welke de burgerlike
overheid hun oplegde. Münzers revolutionaire leer, die aanspraak maakte op Goddelike
bekrachtiging, leidde hen er toe om zich van alle gezag los te scheuren, en aan hun
vooroordelen en hartstochten de vrije teugel te vieren. De vreselikste tonelen van muiterij en
strijd volgden, en Duitschlands velden werden met bloed gedrenkt.
De zielsangst, waardoor Luther lang voorheen te Erfurt gefolterd werd, drukte hem tans
met dubbele kracht terneder, nu hij zag, dat de gevolgen van het fanatisme aan de
Hervorming ten laste werden gelegd. De Roomse vorsten verklaarden — en velen waren
bereid om geloof te slaan aan de bewering — dat de opstand het passende gevolg was van
Luthers leer. Het kon wel niet anders of deze besehuldiging, lioewel zonder enige grond,
moest de hervormer veel smart veroorzaken. Dat de zaak der waarheid zo onteerd zou
worden, dat hij op gelijke lijn werd gesteld met het laagste fanatisme, scheen meer, dan hij
kon dragen. Aan de andere kant haatten de hoofden van de opstand Luther, omdat hij zich
130