Van Monarchie tot Anarchie

Van Monarchie tot Anarchie
regelen of op te dringen door middel van de burgerlike macht, brengt het beginsel zelf ten
offer, waarvoor de evangeliese Christenen met zoveel edele moed gestreden hebben.
De Roomsen besloten, wat ze “moedwillige hardnekkigheid” noemden, de kop in te
drukken. Ze begonnen met te trachten verdeling te bewerken onder de voorstanders van de
Hervorming, en al degenen vrees aan te jagen, die er zich niet openlik v——r verklaard
hadden. De vertegenwoordigers van de vrije steden werden eindelik voor de Rijksdag
gedaagd, en moesten daar verklaren, of ze zich schikken wilden naar de bepalingen van de
voorgestelde overeenkomst. Ze pleitten om uitstel, doch tevergeefs. Toen het tot een
beslissing kwam, kozen bijna de helft de zijde van de hervormers. Zij, die aldus weigerden,
vrijheid van geweten en het recht van eigen oordeel te laten varen, wisten zeer goed, dat de
stelling, die ze innamen, hun voorwerpen maakten van kritiek, veroordeling en vervolging
in de toekomst. Een van de afgevaardigden liet zich uit: “We moeten —f Gods woord
verloochenen, —f — verbrand worden.”
Koning Ferdinand, die de keizer op de Rijksdag vertegenwoordigde, zag in, dat het
dekreet ernstige verdeeldheid zon veroorzaken, tenzij de vorsten konden bewogen worden
het aan te nemen, en erbij te berusten. Hij beproefde derhalve de kunst van overreden, wel
wetende, dat bij zulke mannen geweld te gebruiken, hun besluit slechts te vaster zou maken.
Hij “smeekte de vorsten, het dekreet aan te nemen, hun verzekerende dat zulk een daad de
keizer groot genoegen zou doen.” Deze trouwe mannen echter erkenden een macht boven
die van aardse heersers, en antwoordden met kalmte: “We zullen de keizer in alles
gehoorzamen, wat bevorderlik kan zijn tot het behoud van de vrede en de ere Gods.”
De koning kondigde eindelik ten aanhoren van de Rijksdag aan de keurvorst en zijn
vrienden af, dat het dekreet “als een keizerlik edikt stond afgekondigd te worden,” en dat
“het enige, wat hun nu overbleef, was, zich aan de meerderheid te onderwerpen.” Aldus
gezegd hebbende, verliet hij de vergadering, zonder de hervormers gelegenheid te geven tot
bespreking of antwoord. “Tevergeefs zonden ze boden, de koning smekende terug te komen.”
Op alles wat ze inbrachten, was zijn antwoord eenvoudig: “Het is een uitgemaakte zaak;
onderwerping is al wat overblijft.”
De keizerlike partij hield er zich van overtuigd, dat de Christenvorsten zich aan de
Heilige Schrift zouden vasthouden als verheven boven menselike leerstellingen en
vorderingen ; en ze wisten, dat waar dit beginsel ook maar werd aangenomen, de pauselike
macht vroeger of later te niet zou gaan. Maar, gelijk duizenden na hen, alleen ziende op de
“dingen, die gezien worden,” vleiden ze zich dat de zaak van de paus en de keizer sterk, en
die van de hervormers zwak was. Hadden de hervormers op mensehulp alleen vertrouwd, ze
zouden in werkelikheid zo krachteloos geweest zijn als de Roomsen veronderstelden. Doch
ofschoon weinig in getal, en met Rome twistend, hadden ze kracht. “Van het rapport van de
Rijksdag beriepen ze zich op het woord van God, en van keizer Karel op Jezus Christus, de
Koning der koningen en Heer der heren.”
138