Van Monarchie tot Anarchie

Van Monarchie tot Anarchie
beweringen te staven. Toch zouden deze boze voorspellingen in vervulling treden; echter
onder zeer verschillende omstandigheden, en door oorzaken van een tegenovergesteld
karakter. De wreedheden, welke aan de onschuldige Protestanten door de Katholieken
werden aangedaan, hadden een schrikkelike wederwraak ten gevolge, en brachten in de
volgende eeuwen hetzelfde lot over de koning, zijn regering en onderdanen, als ze voorspeld
hadden; maar het werd door ongelovigen en pausgezinden teweeg gebracht. Het was niet de
vestiging, maar de onderdrukking van het Protestantisme, welke drie honderd jaren later
zulke vreselike onheilen over Frankrijk zou brengen.
Achterdocht, wantrouwen en angst heersten nu onder alle standen van de maatschappij.
Bij de algemene beroering kwam er aan de dag, hoe diep de Lutherse leer wortel had geschoten
in de harten van mensen, die bovenaan stonden in opvoeding, invloed, en
uitnemendheid van karakter. Gewichtige en eervolle betrekkingen werden plotseling vakant
bevonden. Ambachtslieden, drukkers, studenten, professoren aan de universiteiten,
schrijvers en zelfs hovelingen verdwenen. Honderden vluchtten uit Parijs, en gaven door
vrijwillige ballingen van hun geboortegrond te worden in vele gevallen het eerste blijk, dat
ze het hervormde geloof gunstig gezind waren. De pausgezinden staarden in verwondering
rond bij de gedachte aan de vele onverdachte ketters, die ze onder zich geduld hadden. Hun
woede koelde zich op de menigte eenvoudiger slachtoffers, die binnen het bereik van hun
macht vielen. De gevangenissen waren overvol, en de rook van de brandstapels, die voor de
belijders van het evangelie aangestoken werden, scheen de lucht te verduisteren.
Frans I. had er zich op beroemd, een leider te zijn van de grote beweging voor de
herleving van de wetenschap, welke het begin van de zestiende eeuw kenmerkte. Het was
hem een genot geweest, geletterden uit ieder land aan zijn hof te verzamelen. Aan zijn liefde
voor de wetenschap, en verachting van de onwetendheid en bijgelovigheid van de monniken
was de mate van verdraagzaamheid, waarmede de hervorming behandeld was, altans
gedeeltelik te danken geweest. Maar deze beschermer van de wetenschap, brandende van
ijver om de hervorming uit te delgen, vaardigde een edikt uit, waarbij het drukken door
geheel Frankrijk afgeschaft werd! Frans I. is een van de vele voorbeelden in de geschiedenis,
welke aantonen, dat verstandelike ontwikkling geen waarborg is tegen onverdraagzaamheid
en vervolging.
Frankrijk zou zich door een plechtige en publieke ceremonie algeheel tot uitroeiing van
het Protestantisme verbinden. De priesters eisten, dat de belediging, de hoge hemel
aangedaan door de veroordeling van de mis, door bloed moest gedelgd worden, en dat de
koning voor het welzijn van zijn volk openlik zijn toestemming tot dit vreselike werk moest
geven. De 21ste Januarie 1535 werd voor deze gruwelike plechtigheid vastgesteld. De
bijgelovige vrees en dweepzieke haat van het gehele volk waren opgewekt. Te Parijs
verdrongen zich de menigten, die uit al het omliggende land door de straten wemelden. De
dag zou begonnen worden met een grote en indrukwekkende optocht. “De huizen, waar hij
langs zou trekken, waren met rouwfloers behangen, en hier en daar waren er altaren
156