Van Monarchie tot Anarchie
En toch, den vreemden regel der ongerijmd- heden volgende, die altijd in zulke gevallen heerscht, scheen de tijd, terwijl hij aldus voorbijsnelde, lang te vallen.... gevangenissen, met menschen opgevuld, die geene misdaad begaan hadden en geen gehoor konden vinden; deze dingen werden de bepaal- de orde en de gewone loop der dingen, en sche- nen door aloud gebruik gewettigd te zijn, eer ze vele weken in zwang waren. Vooral werd er éene afgrijselijke gestalte even gemeenzaam alsof die sedert de schepping der wereld onder de oogen der menschen ware geweest, — de gestalte van de scherpe vrouw, La Guillotine geheeten. Die maakte het algemeen onderwerp uit van allerlei grappen: ze was het beste gomeeamid- del tegen hoofdpijn; ze belette onfeilbaar dat men grijs haar kreeg; ze verleende eene eigenaardige bleekheid aan de gelaatskleur; ze was het nationale scheermes, dat nooit stomp werd; hij, die la Guillotine kuste, keek door het ven- stertje en niesde in den zak. Zij was het teeken van de wedergeboorte van den mensch. Ze had het Kruis vervangen. Modellen er van werden op de borst gedragen, waarvan het Kruis gebannen werd, en men boog voor haar en men geloofde aan haar, terwijl men het Kruis ver- loochende. Het werktuig schoor zoovele hoofden af‚ dat het zelf, zoowel als de grond, dien het bezoe delde, geheel rood geverfd werd. Men nam het uit elkaar als een stuk speelgoed voor een jongen Duivel en zette het weer op, als de gelegenheid gunstig was. Het deed den welsprekende zwijgen; het velde den machtige neder; het vernietigde al wat schoon en goed was…
En toch, den vreemden regel der ongerijmd- heden volgende, die altijd in zulke gevallen heerscht, scheen de tijd, terwijl hij aldus voorbijsnelde, lang te vallen.... gevangenissen, met menschen opgevuld, die geene misdaad begaan hadden en geen gehoor konden vinden; deze dingen werden de bepaal- de orde en de gewone loop der dingen, en sche- nen door aloud gebruik gewettigd te zijn, eer ze vele weken in zwang waren. Vooral werd er éene afgrijselijke gestalte even gemeenzaam alsof die sedert de schepping der wereld onder de oogen der menschen ware geweest, — de gestalte van de scherpe vrouw, La Guillotine geheeten. Die maakte het algemeen onderwerp uit van allerlei grappen: ze was het beste gomeeamid- del tegen hoofdpijn; ze belette onfeilbaar dat men grijs haar kreeg; ze verleende eene eigenaardige bleekheid aan de gelaatskleur; ze was het nationale scheermes, dat nooit stomp werd; hij, die la Guillotine kuste, keek door het ven- stertje en niesde in den zak. Zij was het teeken van de wedergeboorte van den mensch. Ze had het Kruis vervangen. Modellen er van werden op de borst gedragen, waarvan het Kruis gebannen werd, en men boog voor haar en men geloofde aan haar, terwijl men het Kruis ver- loochende. Het werktuig schoor zoovele hoofden af‚ dat het zelf, zoowel als de grond, dien het bezoe delde, geheel rood geverfd werd. Men nam het uit elkaar als een stuk speelgoed voor een jongen Duivel en zette het weer op, als de gelegenheid gunstig was. Het deed den welsprekende zwijgen; het velde den machtige neder; het vernietigde al wat schoon en goed was…
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Van</strong> <strong>Monarchie</strong> <strong>tot</strong> <strong>Anarchie</strong><br />
vermaande en bestrafte hij met grote wijsheid en zachtheid. Over de weg, welke sommigen<br />
ingeslagen hadden, die geweld hadden gebruikt om de mis af te schaffen, zei hij:<br />
“De mis is een slecht iets. God is er tegen. Hij behoort afgeschaft te worden, en ik<br />
wenste wel, dat het avondmaal van het evangelie er overal de plaats van innam. Maar laat<br />
niemand er met geweld van afgebracht worden. We moeten de zaak in Gods handen laten.<br />
Wij zijn het niet, die werken moeten, maar Zijn woord. En waarom dan? vraagt ge<br />
misschien. Omdat de harten van de mensen niet in mijn hand zijn als klei in de hand van de<br />
pottebakker. Wij hebben recht om te spreken, we hebben het recht niet om te handelen. Laat<br />
ons prediken : het overige staat aan God. Indien ik <strong>tot</strong> geweld de toevlucht nam, wat zou ik<br />
gewinnen? Gemaaktheid, vor- melikheid, naäping, menselike verordeningen en<br />
schijnheiligheid. . . . Maar er zou geen hartelike oprechtheid, geloof, of liefde zijn. Waar die<br />
drie ontbreken, ontbreekt alles, en ik zou geen cent geven voor zulk een uitslag. . . . God<br />
doet meer door zijn woord alleen, dan gij en ik en de gehele wereld met al onze verenigde<br />
pogingen. God brengt het hart <strong>tot</strong> stilstand, en wanneer dat eenmaal veroverd is, is alles<br />
gewonnen. . . .<br />
“Ik zal prediken, redetwisten, schrijven; maar ik wil niemand dwingen, want het geloof<br />
is een vrijwillige handeling. Ziet, wat ik gedaan heb. Ik ben opgestaan tegen de paus, de<br />
aflaten en de Roomsgezinden, echter zonder geweld of luidruchtigheid. Ik heb Gods woord<br />
op de voorgrond gesteld; het gepredikt en geschreven,— dat was al wat ik deed. En toch<br />
terwijl ik lag te slapen, . . . velde het woord, dat ik gepredikt had, de macht van de paus ter<br />
aarde, meer dan ooit vorst of keizer die had kunnen schaden. Ik echter heb niets gedaan; het<br />
Woord alleen heeft alles gewrocht. Indien ik een beroep op macht had gedaan, had gans<br />
Duitschland wellicht van bloed gestroomd. Maar wat zou het gevolg geweest zijn? Verderf<br />
en verwoesting van lichaam en ziel beide. Om die reden hield ik me stil, en liet het Woord<br />
zijn loop alleen hebben door de wereld.”<br />
Dag aan dag, een gehele week lang, hield Luther aan met prediken <strong>tot</strong> belangstellende<br />
scharen. Het woord Gods brak de begoocheling van de dweepzuchtige opwinding. De kracht<br />
van het evangelie bracht het misleide volk <strong>tot</strong> de weg der waarheid terug. Luther had geen<br />
lust, de dwepers te ontmoeten, wier werk zulk een groot kwaad had teweeggebracht. Hij<br />
kende hen als mannen van ongezond oordeel en onbeteugelde hartstochten, die, hoewel<br />
voorgevende biezonder licht uit de hemel te hebben ontvangen, de minste tegenspraak, ja<br />
zelfs geen vriende- like terechtwijzing of raadgeving wilden verdragen. Zichzelven de<br />
hoogste macht aanmatigend, eisten ze van elkeen, dat hij hen zonder navraag erkennen zou<br />
voor wat ze voorgaven te zijn. Maar toen ze een onderhoud met hem eisten, stemde hij erin<br />
toe, hen te ontmoeten; en hij slaagde erin, hun aanmatigingen op zulk een wijze aan de kaak<br />
te stellen, dat de bedriegers onmiddellik Wittenberg verlieten.<br />
Het fanatisme werd voor een tijd <strong>tot</strong> staan gebracht; doch verscheidene jaren later brak<br />
het met groter kracht en vrese- liker gevolgen uit. Over de leiders in deze beweging zei Lu-<br />
129
Change language