Van Monarchie tot Anarchie

Van Monarchie tot Anarchie
Op zekere tijd werd een geheel gezin voor het inkwisitie- hof gebracht, beschuldigd van
weg te blijven van de mis, en tehuis godsdienst te houden. Bij het verhoor over wat ze in het
verborgen deden, antwoordde de jongste zoon: “We vallen op onze knieën, en bidden God,
ons verstand te verlichten, en onze zonden te vergeven. We bidden voor onze vorst, dat zijn
regering voorspoedig, en zijn leven gelukkig moge zijn. We bidden voor onze overheden,
dat God hen moge bewaren.” Sommige van de rechters waren diep bewogen; toch werden
de vader en een van zijn zonen naar de brandstapel verwezen. De woede van de vervolgers
stond gelijk aan het geloof van de martelaren. Niet alleen mannen, maar tedere vrouwen en
jonge meisjes toonden onverschrokken moed. “Vrouwen namen dikwels plaats naast de
brandstapel van hun echtgenoot en fluisterden hem troostwoorden toe, of zongen psalmen
om hem op te beuren, terwijl het vuur hem verteerde.” “Jonge meisjes legden zich levend in
het graf neer, alsof ze haar slaapvertrek voor de nacht binnengingen; of traden het schavot of
de brandstapel tegen in haar beste kledij, alsof zij ten huwelik gingen.” Gelijk in de dagen,
toen het heidendom het evangelie zocht te vernietigen, zo ook was nu “het bloed van de
Christenen het zaad van de kerk.” De vervolging vermeerderde het aantal van de getuigen
voor de waarheid. Jaar na jaar zette de vorst, die de onoverwinnelike standvastigheid van het
volk tot dolle woede aandreef, zijn wrede werk met kracht voort; doch tevergeefs. Onder de
edele Willem van Oranje schonk de revolutie Holland ten laatste vrijheid om God te dienen.
In de bergen van Piedmont, in het laagland van Frankrijk en op de kusten van Holland
werd de voortgang van het evangelie door het bloed van de discipelen gemerkt. Maar in de
landen van het Noorden vond het een vreedzame ingang. Studenten van Wittenberg, naar
huis terugkerende, brachten het hervormde geloof naar Skandinavië over. Ook verspreidde
het uitgeven van Luthers geschriften het licht, Het eenvoudige, kloeke volk van het Noorden
keerde zich af van het bederf, de praal, en de bijgelovigheden van Rome, en verwelkomde
de reinheid, de eenvoud en de levengevende waar-heden van de Bijbel. Tausen, “de
Hervormer van Denemarken,” was een boerezoon. Reeds vroegtijdig gaf de knaap blijken
van krachtige geestesontwikkeling; hij dorstte naar opvoeding, maar de omstandigheden van
zijn ouders beletten hem, die te verkrijgen, en hij begaf zich in een klooster. Hier won hem
de reinheid van zijn leven, verbonden aan vlijt en getrouwheid, de gunst van de prior. Bij
onderzoek bleek het, dat hij talenten bezat, die in de toekomst goede dienst beloofden aan de
kerk. Er werd derhalve besloten, hem te laten opvoeden aan een van de hogescholen van
Duitschland of de Nederlanden. De jonge student ontving verlof, zelf zich een school te
kiezen, onder voorwaarde alleen, dat hij niet naar Wittenberg ging. De scholier van de kerk
moest niet door het gift van de ketterij in gevaar gebracht worden. Aldus zeiden de
kloosterbroeders.
Tausen ging naar Keulen, dat toen als nu een van de bolwerken van het Katholicisme
was. Spoedig echter begonnen de geheimzinnigheden van de schoolmannen hem tegen te
staan. Omtrent diezelfde tijd kreeg hij Luthers geschriften in handen. Hij las ze met
verbazing en verrukking, en begeerde zeer om van het persoonlik onderwijs van de
166