Van Monarchie tot Anarchie

Van Monarchie tot Anarchie
godsdienst in verwarring brengen en te niet doen, maar evenzeer alle heerschappij, alle adel,
alle wetten, rangen, en standen.” Enige jaren later waarschuwde een pauselike gezant de
koning als volgt: “Sire, laat u niet misleiden. De Protestanten zullen alle burgerlike, zowel
als alle godsdienstige orde omkeren. . . . De troon staat in hetzelfde gevaar als het altaar. . . .
De invoering van een nieuwe godsdienst betekent noodzakelik een nieuw goevernement.”
En godgeleerden beriepen zich op de vooroordelen van het volk door te verklaren, dat de
Protestantse leer “de mensen verleidt tot nieuwigheden en dwaasheid; de koning de
toegewijde genegenheid van zijn onderdanen ontrooft, en zowel kerk als staat verwoest.” Op
deze wijze gelukte het Rome om Frankrijk tegen de Hervorming op te zetten. “Het was om
de troon staande te houden, de adel te beveiligen, en de wetten te handhaven, dat het zwaard
van de vervolging in Frankrijk voor het eerst ontbloot werd.”
Weinig voorzagen de heersers van dat land de gevolgen, welke die noodlottige politiek
na zich slepen zou. De leer van de Bijbel zou in de verstanden en harten van het volk die
beginselen van rechtvaardigheid, matigheid, waarheid, gerechtigheid en weldadigheid
ingeplant hebben, welke de hoeksteen vormen van de voorspoed van een natie.
“Gerechtigheid verhoogt een volk.” Daardoor “wordt de troon bevestigd.” “Het, werk der
gerechtigheid zal vrede zijn;” en de uitwerking ervan, “gerustheid en zekerheid tot in
eeuwigheid.” Wie aan de Goddelike wet gehoorzaamheid schenkt, zal het allermeest de
wetten van zijn land eerbiedigen en ge-hoorzamen. Wie God vreest, zal de koning eren in
zijn uitoefening van alle rechtvaardig en rechtmatig gezag. Maar het ongelukkige Frankrijk
verbood het gebruik van de Bijbel, en verbande de aanhangers van de leer ervan. Mannen
van beginsel en oprechtheid, mannen van scherp verstand en zedelike moed, die voor hun
overtuigingen durfden uitkomen, en geloof hadden om voor de waarheid te lijden,—
zwoegden eeuw na eeuw als slaven op de galeien, stierven op brandstapels, of lagen in
kerkercellen te vergaan. Duizenden en duizenden vonden veiligheid in de vlucht; en dit
hield twee honderd en vijftig jaren na het begin van de Hervorming aan.
“Gedurende dat lange tijdperk was er bijna geen geslacht van Fransen, dat er niet getuige
van was, dat de aanhangers van het evangelie vluchten moesten voor de krankzinnige woede
van de vervolger, de wetenschap, de schone kunsten, de industrie, de orde, waardoor ze in
de regel in het biezonder uitblonken, met zich medevoerende, om het land. waar ze een
schuilplaats vonden, ermede te verrijken. En naarmate ze andere landen met die goede
gaven bedeelden, werd hun eigen land er in evenredigheid van beroofd. Indien alles, wat
toen verdreven werd, in Frankrijk was gehouden; indien de industriële bedrevenheid van de
bannelingen de grond gedurende die drie honderd jaren had bewerkt; indien hun aanleg voor
de kunst gedurende die drie honderd jaren tot verbetering van zijn manufakturen gebruikt
was; indien hun scheppend genie en vindingrijke kracht gedurende die drie honderd jaren
waren aangewend om zijn litteratuur te verrijken, en zijn wetenschap te ontwikkelen; indien
zijn raadsvergaderingen door hun wijsheid waren geleid, hun moed zijn oorlogen gevoerd,
hun rechtvaardigheid van oordeel zijn wetten gemaakt, en de godsdienst van de Bijbel het
192