Van Monarchie tot Anarchie

Van Monarchie tot Anarchie
Hoofdstuk 16 — Land van Vrijheid
Terwijl de Engelse hervormers de leerstellingen van Rome verwierpen, behielden ze
desniettemin verscheidene van de vormen ervan. Dientengevolge werden er, ofschoon
Rooms gezag en Roomse geloofsleer verworpen werden, niet weinige van de gebruiken en
ceremonieën van die kerk in de eredienst van de Kerk van Engeland overgenomen. Men
beweerde, dat die dingen geen gewetenszaken waren; dat, ofschoon ze in de Schrift niet
bevolen werden, en daarom niet noodzakelik, ze toch niet wezenlik slecht waren, daar er
geen verbod tegen gegeven was. Het nakomen ervan strekte ertoe om de klove, welke de
hervormde kerken van Rome scheidde, toe te halen, en men beweerde, dat ze de aanname
van het Protestantse geloof door Roomsen in de hand zouden werken.
Voor de konservatieven en inschikkeliken schenen deze argumenten voldoende. Doch er
was een andere klasse, die er niet zo over oordeelde. Het feit, dat die gebruiken “strekten tot
demping van de klove tussen Rome en de Hervorming”, was in hun oog een beslissende
beweegreden tegen het aanhouden ervan. Zij beschouwden ze als kentekenen van de
slavernij, waaruit ze verlost waren, en waartoe ze zich niet geneigd voelden terug te keren.
Ze overlegden, dat God in Zijn Woord de bepalingen had aangegeven, volgens welke Zijn
eredienst moest worden ingericht, en dat het aan mensen niet vrijstond, daar iets aan af of
toe te doen. Het eigenlike be- gin van de grote afval lag in het streven om het gezag van de
kerk in de plaats te stellen van het gezag van God. Rome was begonnen voor te schrijven,
wat God niet verboden had, en eindigde met te verbieden, wat Hij uitdrukkelik had gelast.
Velen wensten ernstig, terug te keren tot de reinheid en eenvoudigheid, welke de eerste
kerk had gekenmerkt. Ze be-schouwden vele van de gevestigde gebruiken in de Engelse
Kerk als gedenktekenen van de afgodedienst, en konden zich gewetenshalve niet met zijn
eredienst verenigen. Maar de kerk, ondersteund door de burgerlike overheid, wilde geen
afwijking van zijn vormen gedogen. Het bijwonen van zijn godsdienstoefeningen werd door
de wet geëist, en bijeenkomsten voor godsdienstige doeleinden, buiten de bij de wet
bepaalde, werden verboden op straffe van inhechtenisneming, verbanning, en dood.
Bij het begin van de zeventiende eeuw verklaarde de vorst, die juist de troon van
Engeland beklommen had, dat hij besloten was, de Puriteinen “te laten gehoorzamen, of . . .
hen te plagen, tot ze het land verlieten, of anders nog wat ergers.” Verjaagd, vervolgd, en in
de gevangenis geworpen, konden ze in de toekomst geen hoop op betere dagen zien, en
velen hielden er zich van overtuigd, dat voor hen, die God wensten te dienen volgens de
inspraak van hun geweten, “Engeland voor altijd had opgehouden een bewoonbare streek te
zijn.” Sommigen besloten ten laatste om een schuilplaats in Holland te zoeken.
Moeilikheden, verliezen, en gevangenzetting werden hun deel. Hun plannen werden
verijdeld, en ze werden overgeleverd in de handen van hun vijanden. Doch standvastige
volharding behaalde eindelik de overwinning, en ze vonden een schuilplaats op de
vriendelike kusten van de Hollandse Republiek.
200