Van Monarchie tot Anarchie

Van Monarchie tot Anarchie
Hoofdstuk 11 — Protest van de Vorsten
Een van de edelste getuigenissen, die ooit ten gunste van de Hervorming uitgesproken
zijn, was het Protest, dat de Christelike vorsten van Duitschland in 1529 op de Rijksdag van
Spiers indienden. De moed, het geloof en de standvastigheid van die Godsmannen wonnen
voor de volgende eeuwen vrijheid van denken en geweten. Hun Protest gaf aan de
hervormde kerk de naam van Protestants; en de beginselen erin vervat zijn “het ware
fondament van het Protestantisme.”
Een donkere en onheilspellende tijd was voor de Hervorming aangebroken.
Niettegenstaande het edikt van Worms, waarbij Luther vogelvrij verklaard werd, en het
onderwijs in of geloof aan zijn leringen verboden, had er tot nu toe in het keizerrijk
verdraagzaamheid geheerst op godsdienstig gebied. Gods voorzienigheid had de krachten,
die de waarheid wederstonden, in bedwang gehouden. Karel V. begeerde de Hervorming te
niet te doen, maar zo dikwels hij zijn hand had opgeheven om te slaan, was hij gedwongen
geworden van zijn voornemen af te zien. Herhaaldelik scheen de onmiddellike vernietiging
van allen, die zich tegen Rome durfden stellen, onvermijdelik; doch op het beslissend
ogenblik verschenen de legers van de Turken aan de oostergrens, of deed de koning van
Frankrijk, of inderdaad de paus zelf, naijverig op de toenemende grootheid van de keizer,
hem de oorlog aan; en alzo had, temidden van strijd en rumoer onder de volken, de
Hervorming gelegenheid gehad, sterk te worden en zieh uit te breiden.
Eindelik echter hadden de pauselike vorsten hun twisten bijgelegd, om gemene zaak te
kunnen maken tegen de hervormers. De Rijksdag van Spiers, in 1526 gehouden, had iedere
staat volle vrijheid in godsdienstzaken gelaten, tot er een algemene raadszitting zou
gehouden worden; maar niet zodra waren de gevaren voorbij, die hem gedwongen hadden,
dit recht toe te staan, of de keizer belegde een tweede Rijksdag te Spiers in 1529, met het
doel om de ketterij uit te roeien. De vorsten moesten er, zo mogelik door vreedzame
middelen, toe gebracht worden, partij te kiezen tegen de Hervorming; doch als zulke
middelen hun doel misten, was Karel gereed, de toevlucht te nemen tot het zwaard.
De pausgezinden juichten. Ze verzamelden zich in groten getale te Spiers, en toonden
openlik hun vijandigheid tegen de hervormers, en iedereen die hen voorstond. Melanchton
zei ervan; “We zijn het uitschot en het vuilnis van de aarde; maar Christus zal op Zijn arme
volk neerzien, en hen bewaren. Het werd de evangeliese vorsten, die de Rijksdag
bijwoonden, niet eenmaal toegestaan, het evangelie in hun woningen te laten prediken.
Doch de mensen van Spiers dorstten naar het woord Gods, en niettegenstaande het verbod
stroomden er duizenden naar de diensten, die in de kapel van de keurvorst van Saksen
gehouden werden. Dit verhaastte de krisis. Een keizerlike boodschap kondigde de Rijksdag
aan, dat naardien het besluit, waarbij ge-wetensvrijheid toegestaan was, aanleiding had
gegeven tot grote wanordelikheden, de keizer dat besluit vernietigd wenste te hebben. Deze
eigenmachtige daad wekte verontwaardiging en vrees op bij de evangeliese Christenen.
135