LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Hoofstuk 3: Die verhaal oor apartheid – verlede tyd
p137
predikante en lidmate het die agt teoloë gesteun, maar veral van die amptelike
kerkstrukture was daar weerstand. Van der Merwe (2010:10) vat dit goed saam as hy
sê: “Die koor van kritiek teen die getuienis het duidelik getoon dat die kerk nog nie
bereid was om oor die sake wat in die Getuienis geopper is, in gesprek te tree nie.”
3.4 Paternalisme
ʼn Vierde gevolg van die sisteem van apartheid was paternalisme. Paternalisme is die
gedrag van ʼn dominante klas teenoor die ondergeskiktes of gekoloniseerde mense,
soortgelyk aan die van ’n pa teenoor sy kind, maar dan ʼn kind met beperkte of geen eie
vryheid of regte nie. Alhoewel paternalisme ook ʼn belangrike rol gespeel het in die
ontstaan van die beleid van apartheid, was dit – nes rassisme – vir diegene wat groot
geword het onder apartheid een van die gevolge van die beleid.
Hierdie houding word duidelik geïllustreer deur die volgende narratief. Ben [1-157], die
oudste van die mede-navorsers vertel van sy kinderjare: Ek is op ʼn plaas
gebore. Destyds moes ek met baie eerbied met ouer swartes
omgaan, mooi met hulle praat. Ek moes sê ‘outa Elias’. Nou dat hy
oud is, is hierdie houding so deel van sy lewe dat hy dit uit gewoonte steeds doen:
Nou nog as ek gaan loop – dit is skemer as ek gaan –
dan groet ek elke swartman. As jy net jou hand op
steek – jy hoef nie ʼn woord te sê nie, dit is vir
hulle genoeg. Dit is die belangrikste ding, dat jy
jou hand opsteek. En nou die huurmotors, as hulle
verbykom, as ek die huurmotor nie sien nie, dan
"pohp-pohp" hy en waai hulle die hand. En al die
swart mense, en ek wil nou traktaatjies kry en elke
keer as ek by een van die mense verby gaan, ʼn
traktaatjie vir hulle kan gee. Soos ek sê: vir my is
dit nou nie so moeilik nie. Ek het saam met hulle
grootgeword. Saam met hulle as kinders gespeel [Ben
1-178].
Elsa [4-033] vertel van ʼn voorval toe ʼn graad elf seun ʼn dief gevang het: Toe is sy
ma so trots op hom dat hy nie die swartman verskriklik geslaan