LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Bylaag 6: Gesprek 6 (27 Oktober 1998)
p502
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
Albert: Mnr X vertel my, as hy 'n wit man sien rondry in 'n bakkie, met 'n hond wat langs
hom sit, dis een van die goed wat hulle die seerste maak, hy moes agterop gesit het,
die hond mag voor sit. Met ander woorde, A + B = C, die hond is beter, is meer werd as
hy as swartmens. Vir ons klink dit miskien belaglik, dit was hulle belewenis gewees
daarvan.
Mike: Dit staaf my punt. Het die apartheidsbeleid gesê 'n swartman mag nie voor in 'n
bakkie sit nie?
Albert: Nee, dis hoe ons gedink het oor swartmense wat so besluit het.
Mike: Presies. Dit is hoe ons opgetree het, dis nie die beleid nie.
Albert: Mens sou natuurlik die vraag kon vra, waar sondig jy, sondig jy met jou hande
of met jou kop. Lê die sonde in dit wat ek doen, of in dit wat ek dink.
Hanlie: Kan ek nog iets van die TV program sê. Wat my geruk het, was ook 'n
onderhoud wat hulle gehad het met 'n jongerige persoon, hy sê toe, hy noem 'n klomp
goed op wat vir hom baie slegs was in die verlede, toe sê hy we never had our mothers
at home, I was always alone at home, sometimes no one else in the surrounding,
because my mother was looking after the white people’s children the whole day. Ons
het dit almal geweet, maar ons het miskien nie besef hoe erg dit was vir 'n kind om te
weet my ma gee al die aandag, sy dra op haar rug, sy stoot in die stootkarretjie, wat
ook al, die witmense se kinders, maar daar is nie tyd vir my nie. Toe gaan jy verder
aan, en toe na omtrent 17 jaar, dat daardie jong seuns wat grootgemaak is deur die
swart vrouens was dieselfde seuns wat in die weermag was, en wat nou die
verskillende opstande op ons en ons ouers en kinders gevoer het. Dan weet julle ook
hoe geweldige sin hulle het vir, almal is almal se pa en almal is almal se ma. In
werklikheid wil hy dan sê, die kinders wat die swart ma grootgemaak het, word deur
omstandighede in 'n posisie geplaas waar hulle hulle eie ma’s geskiet het, dan sal hy
nou die voorvalle noem. Dan het hy gesê, ons het die paaie gebou, maar ons het nie
die motors gehad om daarop te ry, ons het die elektrisiteit help installeer, ons het nooit
ligte in ons huise gehad nie, so het hy aangegaan. Totdat ek later daar verwese gesit
het, omdat ek gevoel het, ek het nie die vaagste benul hoe dit vir hierdie mense moes
gevoel het nie. Nie die vaagste benul nie. Dieselfde idee van ek kan nie in die bakkie ry
nie, hier werk ek die hele dag om elektrisiteit in hierdie huis te installeer, maar as ek