LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Bylaag 5: Gesprek 5 (6 Oktober 1998)
p488
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
gesindheid betref. Johan, jy het nog min gesê. Is jy tevrede? Moet ons jou kans gee
om iets te sê?
Johan: Hier word so baie dinge gesê waarmee ek myself vereenselwig, dit is net bloot
die aanvaarding van ons skuld, dit wat ons moreel skuldig voel, ons as groep – want ek
dink nie een van ons het iets doelbewus gedoen nie, 'n mes uitgehaal en iemand
gesteek nie, en daai tipe goed, so morele skuld – maar die aanvaarding daarvan lê nou
buite ons, en dis nou weer waar 'n opmerking soos daai De Castro kom, waar
opmerking van ANC leiers kom. Hulle gaan nie tevrede wees voor die laaste stukkie
bloed uit ons as blankes of Afrikaners uitgetap het nie. Aan die ander kant het ek ook
nou al begin agterkom: Hier is van jou gemiddelde swartman wat nou al amper jammer
begin voel vir ons blankes omdat ons so gery word. En dit is 'n feit. Die aanvaarding
van die skuld lê buite ons, lê verder as ons en al gee jy nou wat gaan daar iemand
wees wat nie tevrede gaan wees nie. Want daar is die radikales, soos waarskynlik die
meneer van die Wêreldraad van Kerke. En dit is wat ek wil weet, waar gaan dit ophou,
is my skulderkenning van die laaste paar jare, wanneer gaan dit genoeg wees?
Frans: Die vrugte van die apartheidsbekering is moeiliker vir die individu as vir party
van ons wat daagliks met dié mense kontak het. Die ander sy van die saak is, ons sal
nie regtig weet hoe daai ou wat oorkant die straat bly, wat tot die besef kom dat hy het
'n fout gemaak, al sien jy dit nie, ons weet nie hoe hanteer hy die Martha’s of
Benjamin’s wat vir hom werk nie. 'n Interessante ding, toe hierdie vier direkteure nou
aangestel is by die Raad, het hulle onder andere vir 'n persoon wat aansoek gedoen
het 'n vraag gevra, hoe tree jy op teenoor jou huisbediendes, hoe spreek hulle jou aan.
Toe vra hulle die vraag, noem hulle jou op die naam of meneer of mevrou? Wat is die
situasie? Toe sê hy nee, Martha sê nog steeds baas en so. Toe sê hulle vir hom met
ander woorde jy hang nog aan apartheid, jy is nog 'n rassis. Daai ou het nie die werk
gekry nie. 'n Ander ou het weer vir my gesê, en dit het my nogal geraak, toe ons deur
die prosesse van skuldbelydenis gegaan het, het hy die swartes wat vir hom gewerk
het ingeroep – en dit is die goed wat nie sigbaar is na buite toe nie – en vir hulle gesê
luister ons is nou in 'n nuwe era, my naam is sê maar Frans en Elsa, julle hoef nie
meer baas en miesies te sê nie; alternatiewelik kan julle sê meneer of mevrou. Hulle
het die aanspreekvorm meneer en mevrou verkies, en dit het my geraak. Maar dit pla
ons, ek en Elsa praat daaroor, ek kan nie dink dat Martha vir my moet Frans noem nie,
dit nog iets waarmee ek moet worstel, daar is tog mense waarvan ek weet, wat dit
werklik gedoen het, wat gesê het kom ons vat die baas en die miesies storie weg.