LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Bylaag 2: Gesprek 2 (13 Augustus 1998)
p417
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
Hanlie: Ek dink tog dat daar baie mense was wat daaroor gedink het. As ek nou
terugdink aan my kinderjare, dan het ek so 'n paar flitse wat terugkom, dan moet ek sê
my ouers was Sappe en ek het onder Genl. Smuts se portret grootgeword. Toe het ek
al klaar gevoel ek is anders as baie van my maats by die skool. Daardie tyd op
stemdag het die kinders geel strikkies skool toe gedra, en as jy 'n Sap was het jy 'n rooi
strikke gedra, en toe al het ek nie by die gemeenskap ingepas nie. En dit het al my al
klaar gepla, as jy by vergaderings gekom het – my ouers het my baie min na politieke
vergaderings geneem – maar een van die flitse wat ek kan onthou is 'n toespraak waar
die spreker sê "sien jy hierdie pragtige blondekoppies hier voor sit, jy kan vergeet van
hulle in die toekoms as julle nie vir die NP stem nie, Kafferboeties, dis wat julle almal
is". En dit is 'n flits wat ek uit 'n byna voorskoolse tyd onthou. En wat my dus toe al
reeds anders laat dink het. Dat ek toe alreeds gedink het ek pas nie in nie, en dat ek
nie saamstem met wat gedoen word in die land nie.
En dan is daar nog ander dinge wat my vandag nog so bybly dat ek partykeer… ek kan
nie sê ek kry nagmerries daaroor nie, maar dit kom voor my op. En die een is toe ek
nog verskriklik klein was, het ek in 'n bloekombos gestap op die plaas, en een van die
plaaswerkers het my daar gekry en my teruggevat huis toe, hand aan hand. En toe ons
by die huis kom was my oom daar en hy het die swartman in die stal ingevat en hom
met 'n riem geweldig geslaan. En ek moes staan en kyk, hulle het my daar gehou, want
ek moes kyk – want hy mag nie met 'n wit kind gaan stap nie, en dit kon ek glad nie
verstaan nie, want hy het regtig niks aan my gedoen nie. Ek neem aan dit was maar 'n
vrees ook gewees dat hy iets aan my gedoen het en dat hy dit nie sou erken nie of dat
ek dit nie sou weet nie. Ek onthou nog sy voete, dit trap in die mis wat in die stal was.
Dit is die een baie slegte ding wat ek onthou. En die ander ding is toe ek al groter was
het 'n maat van my wat sy pa help boer het en 'n kleurling – in die Kaap was daar daai
tyd mos nie eintlik swartes gewees nie – wat ook een of ander bevel nie uitgevoer het
nie, in 'n sak gesit het en die sak toegebind en so rondom hom in die grond geskiet het.
As die ou daarbinne hom dan nou self natmaak of iets van die aard, was dit 'n groot
grap gewees. En dit was vir my verskriklik erg.
Maar dan moet ek darem ook bysê ek dink die Sappe was maar net so
apartheidsbewus gewees. Hulle het die ding dalk net effens op 'n ander manier gesien.
Ek onthou van ons vriende wat dan nou ook Sappe was. Dan kom iemand werk soek…
Die kleurlinge was lief daarvoor om iemand by wie hulle gewerk het se van aan te
neem. En die man het kom werk soek en sê nou maar sy naam was Piet en sy van sê