LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Bylaag 8: Gesprek 8 (19 November 1998) p552
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
die wit baas nie vir hom gesê het hy moet dit optel en skuif nie. Hulle het nie die
verwysingsraamwerk soos ons nie, hulle het nie die vrymoedigheid nie, hulle het nie
die selfbeeld nie. As jy geleer is van kleins af jy is niks nie, jy is nie 'n mens nie, jy mag
nie dink nie, jy mag net iets doen as die baas of miesies so gesê het. Waar kry so 'n
persoon, tensy dit regtig 'n verskriklike uitsonderlike mense is en met baie genade van
bo af, waar kry hy die innerlike krag om daar op te staan en uit te styg. Daar is mense
wat dit gedoen het, wat bitter swaar gekry het en iewers gekom het. Maar die deursnee
mens, ek is in my hart oortuig daarvan dat die deursnee blanke, Afrikaner in hierdie
land, as hulle in daardie selfde omstandighede grootgeword het, hulle mag niks
gedoen het tensy iemand sê hulle mag nie, sou hulle presies dieselfde gewees het.
Karin: Maar daai ouens was so onder die Engelse.
Albert: Ek wil net gou 'n vraag vra, is die swartes se situasies nou in '98 werklik
vergelykbaar met die armblanke situasie in '48. Ek wonder nou daaroor.
Isak: Ek dink nie 'n mens kan 'n gemeenskap radikaal in 'n kwessie van twee of drie of
vyf of tien jaar verander nie. Die regstelling is besig om te gebeur. Ek kan nie dink dat
regstellende aksie vir die ouer swart generasie wat in die harde tye van apartheid
grootgeword het, regtig iets kan verander nie. Ek dink ook nie dat regstellende aksie en
kollektiewe verantwoordelikheid… Al hoe hulle dit werklik sal kan regkry – die blankes
kan nie vrywillig van besittings, eiendom, geld en so meer nie – al hoe hulle dit kan
doen is wat hulle nou doen, is deur wetgewing. Hulle sê ons stop julle. Soos ons hier
sit, het ons die plafon bereik. Kom ons aanvaar dit. Op 'n stadium het ons HOP
belasting betaal, so ons is kollektief besig om by te dra, wat hulle daarmee doen is die
regering se saak, ons is in 'n demokrasie. Toe ons, toe ek matriek gemaak het en my
ouer broers matriek gemaak het, het jy nie 'n probleem gehad om werk te kry nie. Toe
my broer matriek geskryf het, het ons gaan vakansie hou in die Kaap en na drie weke
toe sê hy hy wil tekenaar doen, hy weet net nie waar hy moet gaan aansoek doen nie,
by die poskantoor of die spoorweë, of waar ook al. Hy het aansoek gedoen by die
poskantoor. Hy het Vrydag aansoek gedoen en Maandag bel hulle hom en sê jy het die
werk gekry. Ek het net so maklik werk gekry, ons kinders kry nie so maklik werk nie,
want die speelveld is nou gelyk gemaak. Dieselfde frustrasie wat die swartmense al die
jare gehad het om toegang te kry tot werk te kry, het ons kinders ook nou. Ek dink die
saak daar is nou reggestel, die deursnee blankes kinders is nou dieselfde bootjie as
die swartmense. Ek dink wat ons daaruit kan leer is dit: die geleenthede is net nie meer
daar nie. Ek kan sien hoe oorleef ons kinders. Wat dit aanbetref is daar nie meer