LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Hoofstuk 4: Die verhaal oor apartheid – teenswoordige tyd
p215
ongekwalifiseerde erkenning te kry dat apartheid verkeerd was en mense benadeel het.
Soos Hanlie [12-700] dit stel: Dit is vir my tragies.
Isak [16-265] se standpunt oor skuld lyk aanvanklik ook na ʼn ontkenning. Hy skryf:
Ek het nie apartheid uitgedink en ingestel nie, ek
het daarin grootgeword en is geleer dat dit reg is.
Ek is op 17 jarige ouderdom opgeroep om weermag
diensplig te doen. Daar is ons geleer dat die
kommuniste en die terroriste ons land bedreig. Ek is
opgelei om ons land te verdedig.
Dit klink baie dieselfde as wat Buys (2011:elektroniese bron) sê wanneer hy praat by
die opening van die toneelstuk Tree aan! wat handel oor die grensoorlog tussen die
destydse Suidwes-Afrika en Angola. Buys regverdig die grensoorlog as ʼn stryd teen die
kommunisme en maak dit heeltemal los van die groter politieke prentjie met die
woorde: “Dit is immers nie die offisiere en soldate se skuld dat die politici nie daarin kon
slaag om ons opofferings en oorwinnings om te sit in ’n billike en regverdige bedeling
vir almal in die land nie” (Buys 2011:elektroniese bron).
Isak is egter meer gebalanseerd in sy uitspreek. Hy erken dat die kommunistiese
bedreiging net ʼn deel van die totale beeld is:
Ek het toe reeds stemreg gehad, en vir die regerende
party gestem. Ek het dieselfde minagting vir die
organisasies wat teen die regering se beleid,
diensplig ens. was, gehuldig. Ek het sekerlik ook
apartheids- en rassistiese dade gepleeg. So, ek het
skuld aan apartheid, kollektief en individueel [Isak
16-274].
Dit wat aanvanklik lyk na ʼn blote ontkenning is by nadere ondersoek baie meer
genuanseerd. Isak [14-218] sê wel die tyd van skuldig voel en skuldig
wees is verby. Tyd vir bely is verby maar dan gaan dit vir hom nie
daaroor om oë toe te maak vir die verlede nie, maar juis om nie te verval in wat ek
[Albert 14-234] ʼn verlammende skuld noem nie. [S]olank as die blankes
gaan skuldig voel en skuldig bly en al hoe meer in jou dop
kruip... [Isak 14-219] kan jy nie deel wees van ʼn positiewe toekoms nie. Daarom