LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Hoofstuk 3: Die verhaal oor apartheid – verlede tyd
p149
and perspectives of the persons responsible for the commission of the
violations, by conducting investigations and holding hearings (Meiring
1999a:13).
Die verklaarde doelwit van die WVK was dus om alles wat in die naam van apartheid
gedoen is, te ontbloot. Elke geheime wandaad sou uitgewys word. As dit ’n
menseregte-vergryp was, sou die hele wêreld daarvan hoor, en ook die naam van die
skuldige party. Alles in die openbaar, dikwels vir die heel eerste keer.
Swart mense het begin om hulle stories in die openbaar te vertel en dit is wêreldwyd
uitgesaai. Die reaksie wat dit veroorsaak het, kon skaars voorgestel word. “The black
people in the audience are seldom upset. They have known the truth for years. The
whites are often disconcerted: they didn't realize the magnitude of the outrage, the
‘depth of depravity’ as Tutu calls it” (Krog 1998a:45). Elders sê Tutu dat Afrikaners
geskok is, “juis nie deur die leuens nie, maar oor soveel waarheid, soveel aaklighede.
Hulle wil dit eerder nie weet nie, eerder glo dis leuens” (Retief 1998:15).
Dit sou onrealisties wees om te verwag dat almal opgewonde moes wees oor die WVK,
of selfs dat al die verhale wat daar vertel is, geglo sou word. Selfs die mooi ideaal van
versoening deur die vertel van persoonlike verhale, was seker meer wensdenkery as
realiteit. Die een ding wat die WVK wel gedoen het, was om die apartheidsgeheim aan
die wye wêreld bekend te maak. Dit wat vermoed was, waarvan agter geslote deure
gepraat is, waaroor saggies gefluister is, was nou in die openbare domein. Dit op
sigself was al ’n groot prestasie – nie altyd aangenaam nie – maar nogtans ’n
prestasie. Die implikasies hiervan word só deur Krog (1998a:89) verwoord: “Because of
these narratives, people can no longer indulge in their separate dynasties of denial.”
Krog (1998a:144) wy ʼn hoofstuk in haar boek aan briewe wat sy oor die WVK ontvang
het. Sy verwys na ’n brief van ’n ene Tim waarin hy sy beproewing as negentienjarige
jong man beskryf toe hy uit die weermag gedros het en deur die SA Polisie aangekeer
en gemartel is. Hy vertel van die waarde wat die WVK-proses vir hom gehad het om
met homself vrede te maak. Hy waardeer die einde wat gemaak is aan die stilte as hy
sê: “...we are no longer living under the tyranny of silence”.
Oor en oor vertel swart mense dieselfde verhaal aan die lede van die WVK: ’n verhaal
van teistering, van marteling, van verdwynings, van moord. Hulle vertel verhale van