LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Hoofstuk 1: Apartheid onder die loep geneem
p43
Sedertdien het daar meer as ’n dekade verloop – en nie sonder bepaalde storms nie. In
die aanloop tot die tweede fase, die longitudinale studie, is daar ten opsigte van die
literatuur veral gekyk na die groot debatte in Afrikaanse en kerklike geledere. Reeds
tydens, en kort na die WVK, was daar verskeie reaksies op die proses, soos Asmal,
Asmal en Roberts se Reconciliation through truth (1996) en James en Van de Vijver se
After the TRC (2000).
In sy Die nuwe toekoms (Du Toit 1999) bekyk die skrywer die rol en posisie van die
Afrikaners wat “in ʼn toestand van feitlik totale verlies van politieke inspraak beland het
en hoe hy met vernude selfrespek daar kan uitkom” (De Villiers 1999:8). Met etnisiteit
en kultuur as belangrikste dryfkragte (Du Toit 1999:13), bekyk hy die posisie van
minderhede en hulle regte in Suid-Afrika.
Tien jaar na die aanbreek van die demokratiese Suid-Afrika gee sestien
meningsvormers hulle opinie van die eerste dekade en die pad vorentoe (World
Economic Forum 2004). Dit sluit in ekonome, politici en gemeenskapsleiers. Op ʼn
heelwat ligter trant skryf ervare politikus Pieter Mulder (2008) oor sy eie ervarings in die
parlement en post-apartheid Suid-Afrika in die algemeen. Rian Malan (2011),
ondersoekende joernalis en sosiale kommentator, volg sy vroeëre My traitor’s heart op
met Resident Alien waarin hy alles en almal ondersoek en aanspreek. Hy beweer die
enigste waar woord wat hy nog oor Suid-Afrika geskryf het, is: “We yaw between terror
and ecstasy. Sometimes we complete the round trip in just fifteen minutes” (Malan
2011:xii).
In die geledere van die wit Afrikaners was daar die hele Boetman-debat wat Chris
Louw (2001a) met sy ope brief aan die gang gesit het. Hierop het ʼn omvangryke
reaksie van tientalle lesers wat briewe oor dieselfde onderwerp geskryf het gevolg. Die
kwessie van skuld en skuldbelydenis is op die voorgrond geplaas deur oud-minister
Adriaan Vlok wat eerwaarde Frank Chikane se voete gaan was het (De Lange 2006:1).
Die skiet-voorval by Skielik, waar ’n jong wit man swart mense doodskiet het (Mouton
2008a:1) en die debakel oor die Reitz-video (Cloete 2008:1), het die verhouding tussen
wit mense en swart mense opnuut in die kollig geplaas. Al hierdie gebeure speel af
teen die agtergrond van ’n land met toenemende misdaad en geweld, swart-beheerde
munisipaliteite wat al minder en minder slaag in dienslewering, grondhervormings wat
op baie plekke misluk en regstellende aksie wat deur baie wit mense as omgekeerde
rassisme ervaar (Hermann 2007:30) en selfs deur swart mense as diskriminerend