LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Hoofstuk 4: Die verhaal oor apartheid – teenswoordige tyd
p218
was ook skuldig. As ek myself moet beoordeel volgens Jaspers,
val ek onder die morele skuld [Naomi 5-317]. In die opvolgnavorsing kom die
tema van skuld net indirek aan die orde: As jy sê ek is ’n kind van God en
ek is gehoorsaam aan die wette van God, maar... ek ken my plek
en hy moet sy plek ken. Dan het jy nog nie jou verhouding met
God reggemaak nie, want God het ons nie geskape met die idee van
jy moet kleur raaksien nie. Hy het ons almal dieselfde gemaak...
[Naomi 10-294].
Hierdie gesprek oor Jaspers se skuldkategorieë (aangehaal in Krog 1998a:97) het ook
vir Johan so ver gekry om die naaste te kom aan ʼn erkenning van skuld. Ingebed in ʼn
groter gesprek oor die ANC wat nie tevrede sal wees voor hulle die laaste
stukkie bloed uit ons as blankes of Afrikaners uitgetap het nie
[Johan 5-521] en van jou gemiddelde swartman wat nou al amper jammer
begin voel vir ons blankes omdat ons so gery word [Johan 5-523] kom
sy huiwerige erkenning: dit is net bloot die aanvaarding van ons
skuld, dit wat ons moreel skuldig voel, ons as groep – want ek
dink nie een van ons het iets doelbewus gedoen nie, ʼn mes
uitgehaal en iemand gesteek nie, en daai tipe goed, so morele
skuld...
In ʼn opvolggesprek praat hy weer oor die skuld aan apartheid en dan steek hy steeds
vas by die vergrype van sommige individue sonder om apartheid se algemene impak te
verreken:
...party mense voer aan dat hulle nie bewus was van
die moorde en menseregte skendings en dat hulle
afsonderlike ontwikkeling ondersteun het, en nie
moord nie. Die destydse gebeure moet gesien word
teen die agtergrond van ʼn burgeroorlog. Al hierdie
dinge wat ons nou hoor voor die WVK, wreedhede, dit
is nie alles as gevolg van apartheid gepleeg nie.
Daai ouens het uitgerafel omdat hulle iets ander
oortreding van ondubbelsinnige wette wat objektief in ʼn hof bewys kan word); politieke skuld (die
landsburgers se instemming of gelatenheid ten opsigte van die politieke party se beleid); morele skuld
(die morele aanspreeklikheid vir alle dade, al was dit in opdrag van ander uitgevoer) en metafisiese skuld
(die universeel-gedeelde verantwoordelikheid van hulle wat die oorlog oorleef het terwyl miljoene ander
gesterf het). Later in die verslag word weer hierna verwys.