LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Hoofstuk 3: Die verhaal oor apartheid – verlede tyd
p164
volstaan daarmee dat net die slegte gedeelte van apartheid [Frans 6-057]
verkeerd was, soos om hulle nie toelaat om deel te hê aan die dinge
wat vir ons almal geskenk was van Bo af [Frans 6-058] nie.
Ben [6-671] is heel eerlik as hy sê: Hier is nog baie mense in ons gemeente
wat nie gelukkig is om te sê dit was verkeerd nie. Isak [1-622] sê:
Oor apartheid het ek redelik vrede in my hart en gaan dan voort om te
sê: ...ek besef dit was nooit reg nie, maar... jy kon sê dit was
al manier waarop ons kon oorleef [Isak 1-622]. Frans [2-447] is tog gewillig
om te erken ons was bang vir die verwerping... jy wil liewers in
jou comfort zone bly. Dit lyk of wit Afrikaners steeds – nes kort na 1948 – bang
is om die prys te betaal vir ʼn politieke sisteem anders as apartheid (Malan 1990:19).
Ten spyte van wat baie wit Suid-Afrikaners gedink en gesê het, was die onthullings
voor die WVK net te verdoemend, te oorweldigend om te ignoreer. In die woorde van
die psigiater Kaliski (aangehaal in Krog 1998a:129) “The TRC is where the reality of
this country is hitting home and hitting home very hard.”
Uiteindelik het sommige erken dat apartheid verkeerd was en dat wit Afrikaners steeds
ten minste gedeeltelik te blameer is. Maar dit is moeilik om te erken dat dit wat vir jare
voorgestaan is, verkeerd was. In hierdie sin was dit nie anders as in ander lande nie.
Uit Amerika skryf Terry (1975:44) dat wit mense nodig het om “intimately conversant” te
raak met hulle rassistiese verlede. “Many whites, however, when confronted by the
racism in American history, refuses to deal with it. The usual response is: ‘We aren't
responsible for the past. We are not slaveowners (sic). We didn't do all that’” (Terry
1975:44).
Waar die erkennings wel gekom het, was dit huiwerig en dikwels gekwalifiseerd: En
ek het met daardie idee grootgeword en dit het van kleinsaf my
gepla. Dit was nie reg nie [Elsa 1-428], in ʼn sekere mate is dit ʼn
onregverdige bedeling [George 1-539] en ons het geweet in ons
agterkoppe, dit was verkeerd, maar dit was gerieflik en gemaklik
vir ons [Elsa 3-711].
Uiteindelik het een van die mede-navorsers, Elsa [6-096], die moed gehad om dit
hardop te sê: Ons het die mense basiese menseregte ontneem in