4. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

analizine dayalı tiplendirme çalışmaları gerçekleştirilmiştir (Yayımlanmamış sonuç).
Koruma ve Kontrol Stratejileri
Hastalığın tedavisi söz konusu olmadığından ILT’nin kontrol stratejileri etken ile tavukların
temasının biyogüvenlik yoluyla önlenmesi ve/veya kanatlı hayvanların etkene karşı aşılarla
korunmasına dayanmaktadır (13-16).
ILT salgınlarının önlenmesinde bakanlık, üniversite ve sektör arasında işbirliği hayati önem
taşımaktadır. ILT salgınlarının kontrolünde hızlı tanı, ideal bir aşılama programının oluşturulması
ve virusun daha fazla yayılmasının önlenmesi hususunda yukarıdaki paydaşların işbirliğine dayalı
bir çaba en etkili yaklaşımı ortaya koymaktadır. Bu özellikle, broiler damızlık ve yumurtacılar
için geçerliyken, broilerlerde kısa yaşam süresi nedeniyle etkili ve titiz biyogüvenlik uygulaması
koruyucu aşılama gereksinimini ortadan kaldırmaktadır. Broiler işletmelerinde, hastalığı atlatan
sürülerin mümkün olan en kısa sürüde ve gerekli biyogüvenlik önlemleri altında kesime
gönderilmesi gerekmektedir (13).
ILT’nin önlenmesi ve kontrolünde ünite, işletme, bölge biyogüvenliğinin (karantina, temizlik
ve dezenfeksiyonu, vb.) sağlanması, kontamine olması olası personel, yem, ekipman, ve
infekte kanatlıların hareketlerinin sınırlandırılması büyük önem arz etmektedir. Unutulmaması
gereken başka bir nokta da, saha virusları ve aşı kaynaklı ILTV infeksiyonlarının latent olarak
infekte taşıyıcı kanatlılara neden olmasıdır. Bu nedenle, aşılı ya da hastalığı atlatan kanatlıların
duyarlı tavuklarla temasının önlenmesi hastalığın kontrolü açısından çok önemlidir (15).
İşletmede rodentlerin ve karnivorların kontrolü dışında arka bahçe ve hobi tavukçuluğunun
latent infekte kanatlıların oluşumuna katkısı da unutulmamalıdır. Özellikle işletmenin arka
bahçe tavukçuluğu yapılan bölgelere yakınlığı önemli bir risk faktörüdür (14). Dünyada bazı
ülkelerde, infekte sürülerde salgının süresini azaltmak ve virüs yayılımını azaltmak amacıyla
canlı attenue aşı uygulamalarının faydalı olduğu görülmektedir. ILTV’nin bölgeden bölgeye
yayılımı ekipmanların temizlik ve dezenfeksiyonu, kümes içi kompost uygulamaları, araçların
işletme dışında temizlik ve dezenfeksiyonu, ziyaretçilerin engellenmesi, kanatlı işletmelerine
girişten 72 saat öncesinden kanatlı ile temasın önlenmesi gibi biyogüvenlik uygulamaları ile
önlenebilmektedir (13, 15, 16). ILTV konakçı dışında dezenfektanlar ve yüksek sıcaklıklarla
kolayca inaktive olmaktadır. Bu nedenle, bir kümesteki başarılı bir yetiştirme döneminin
ardından yeterli temizlik ve dezenfeksiyon ve bekleme süresinin uzatılmasıyla sürüden
sürüye bulaşmanın önüne geçilebilmektedir. Kümes ve ekipmanlar titizlikle yıkanıp fenollü
dezenfektanlar, iodoforlar, kuarterner amonyum bileşikleri ve sodyum hipoklorit ile sprey
uygulamaları ile dezenfekte edilmelidir. Bütün olası kontamine karkaslar, tüyler, yem, su ve
altlık kümes içerisinde tutularak kümes 38°C’de 100 saat tutulmalıdır (13, 15, 16).
Aşılar
ILT virüsü, kanatlı sektöründe kendisine karşı aşı geliştirilen ilk viral etkendir. Kanatlılarda
ILT hastalığının kontrolünde temel uygulama aşılama olup genellikle canlı aşılarla
gerçekleştirilmektedir. Ticari olarak “canlı attenue aşılar” ve “rekombinant viral vektör aşılar”
olmak üzere iki farklı aşı çeşidi bulunmaktadır. Dünyada en yaygın olarak, hücre kültürlerinde
(TCO, tissue culture originated, doku kültürü orijinli) ya da embriyolu tavuk yumurtalarında
(CEO, chicken egg originated, embriyolu tavuk yumurtası orijinli) sürekli pasajlarla canlı ILT
viruslarının attenuasyonu yoluyla üretilen canlı attenue aşılar (birinci nesil aşılar) kullanılmaktadır.
266