4. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

karşılaşılan serotipler ise Salmonella Pullorum ve Salmonella Gallinarium’dur.
Salmonella’nın Broiler Hayvanlarda Etki Şekli ve Derecesi: Yemler tarafından oral yolla
alınan Salmonella bağırsaklara yerleşerek burada çoğalır ve bağırsak mukozasını istila eder.
Hayvanlarda postmortem bulgularda elde edilen sonuçlarda, karaciğer ve dalağın büyüdüğü,
bağırsak serozası ve mukozasının kanla dolduğu ve rektumda sarı sıvı bir içeriğin bulunduğu
bildirilmiştir. (Şahan. Ö. 2014 Tavuklarda Salmonella Hastalıkları. Ankara Üniversitesi Veteriner
Fakültesi.)
İsveç’te yapılan toplam sayılarda elde edilen sonuçlara göre 500 cfu/g Salmonella’nın yemde
bulunmasının enfeksiyon riski taşımadığı fakat literatürde 1-1000 cfu/g Salmonella miktarının
broiler kanatlıları enfekte etmeye yeterli olduğu bildirilmiştir (Wiernusz C. Controlling
Salmonella in The Feed. 2013 Arkansas Nutrition Conference)
Broiler Yemlerine Salmonella’nın Bulaşma Yolları: Yemler damızlık işletmelere, broiler ve
yumurtacı işletmeleri için ana girdi maddeleridir. Yem sağlığı beraberinde getirebildiği gibi
Salmonella dahil her türlü hastalık etkenlerini de beraberinde hayvanlara taşıyabilir. Broiler
yemlerine Salmonella’nın bulaşma yolları birden fazla yolla olabilmektedir. Bu yollar,
hammaddelerin taşınması ve depolanması esnasında olan bulaşıklık, yemin hazırlık aşamasında
olan bulaşıklık ve elde edilen yemin taşınması ve depolanması sırasında oluşan bulaşıklık olarak
gruplandırılabilir.
Hammaddelerde oluşan bulaşıklık en çok hasat, depolama ve hammaddelerin taşınması
esnasında gerçekleşmektedir. Bu tür bulaşıklıkta önemli olan noktaların hasat ekipmanları,
hasat edilen ürünün taşınması esnasında kullanılan araçlar ve depolama alanları olduğu
bildirilmiştir. Ayrıca kullanılan hammaddelerin yabani kuşlar ve kemirgenler aracılığı ile hasat
edilmeden önce veya hasat edildikten sonra depolama alanlarında temas etmeleri sonucunda
yine kontaminasyonun gerçekleşebileceği bildirilmiştir (Davies. H. R. Wray. C. Distribution
of Salmonella Contamination in Ten Animal Feedmills. 1997 United Kingdom). Araştırmalar
yem ve yem hammaddeleri içerisinde Salmonella varlığının 10 3 cfu/100 g olduğunu bildirmiştir (Franco, D. A. 2005. A survey of
Salmonella serovars and most probable numbers in rendered animal protein meals: Inferences
for animal and human health. J. Environ. Health 67:18–22.). Bunun yanı sıra yemlerde bulunan
diğer bakterilerin varlığı olası bir Salmonella varlığına işaret edebilmektedir. Örneğin yemlerdeki
Enterobacteriaceae miktarı işlenmemiş yemlerde >10 4 cfu/g ve işlennmiş yemlerde >10 2 cfu/g
bulunması o yemde salmonella varlığına işaret etmektedir (Jones, F. T., and K. E. Richardson.
2004. Salmonella in commercially manufactured feeds. Poult. Sci. 83:384– 391.).
Bunun yanı sıra rendering ürünleri hayvansal kökenli yem hammaddeleri olmasından dolayı
yüksek kontaminasyon riskine sahiptir. Rendering endüstrisinin karşılaştığı en büyük sorun
ellerine geçen Salmonella ile bulaşık hammaddelerin çapraz kontaminasyona neden olmasıdır.
Bunun sebebi üretim aşamasında kullanılan hammaddelerin çok az bir miktarının bile
Salmonella ile bulaşık olması sonucunda bu etkenin tüm hammaddelere yayılması ve dolayısıyla
tüm üretim prosesinde yayılmasıdır. Rendering ürünleri hayvansal kökenli olmasından dolayı
Salmonella için uygun bir kültür ortamı oluşturmakta ve uygun şartlarda çok hızlı bir şekilde
üreyebilmektedir. Salmonella etkeninin rendering ürünlerinde ne kadar bulunduğu ile alakalı
birçok çalışma yapılmıştır. Watkins ve ark. Rendering ürünlerinde 28 farklı serotipin bulunduğunu
belirtmiş, 1961’de Pomeroy ve ark. Watkins’in çalışmasını ilerleterek Amerika’nın 22 farklı
722