4. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

(3). Uygulanan bütün sistemlerde kullanılan girdilerden en büyük masraf kalemini, yemleme
masrafları oluşturmaktadır. Toplam üretim maliyetlerinin yaklaşık %70-75’ini yem maliyetleri
oluşturmakla birlikte, bu yem maliyetinin %15’lik kısmını proteinler oluşturmaktadır (1,5).
Kanatlı rasyonlarında protein kaynağı olarak kullanılan soya fasulyesi küspesi ve balık unu
gibi proteince zengin yem hammaddelerinin yüksek maliyetli olması, kanatlı ürünlerinin üretim
maliyetlerini artırmaktadır (6). Bu nedenle kanatlı hayvanların dengeli ve yeterli beslenmesi
sağlanarak, üretimin sürdürülebilirliğinin sağlanmasında böceklerin ve solucanların protein
kaynağı olarak kullanılabileceği belirtilmiştir (7).
Solucanlar kümes hayvanları için doğal besin kaynağıdır. Örneğin, tavuklar toprak içindeki
ve yüzeyindeki toprak solucanlarını ve larvalarını toplayabilirler. Solucanların gıda maddesi
olarak bazı çiftlik hayvanlarında doğal rolü göz önüne alındığında, belirli kümes hayvanları
için yem olarak rolleri yeniden değerlendirebilir (7). Yapılan araştırmalar, büyük ölçekte böcek
üretmenin teknik olarak mümkün olduğunu ve bunları kanatlı hayvan rasyonlarında alternatif,
sürdürülebilir, protein açısından zengin bir bileşen olarak kullanmanın mümkün olduğunu
göstermiştir (8,9). Böceklere göre sindirimi daha düşük olan kitin yapısındaki çitosan veya
sert kabukları daha az içeren solucanların, bitkisel ve diğer organik atıkları, yüksek değerlikli
proteine dönüştürerek kümes hayvanlarının beslenmesinde kullanılabileceği gibi, organik
materyalin geri dönüşümünde de kullanılabileceği bildirilmektedir (10-16). Özellikle toprak
solucanları uygun üretim koşulları oluştuğunda canlı ağırlıklarının günde %60’ı kadar toprağı
midelerinden geçirerek toprağı organik hale getirdikleri için sürdürülebilir tarıma da önemli
katkı sağlamaktadırlar. Kümes hayvanlarının doğal yaşamında önemli yer işgal eden solucanların
tekrar hayvanların yaşamına sokulması, hem hayvan refahı, hem kaliteli proteinin uygun fiyata
sağlanması, hem de çevre koruma etkisi dikkate alındığında önemli bir potansiyel oluşturabilir.
Bu derlemede, kümes hayvanlarının beslenmesinde alternatif protein kaynağı olarak solucanların
değerlendirilebilme imkânları özetlenmeye çalışılmıştır.
Solucanların Besin Madde Kompozisyonu
Kuru madde de %64.5 ile %72.9 arasında protein içeren (Çizelge 1, 17) solucanlar, değerli bir
protein kaynağıdırlar (18). Yapı malzemesi olarak kabul edilen ve hemen hemen her fizyolojik
işlevin değişimine katılan proteinlerin düzeyi her zaman solucanın büyümesiyle doğru orantılıdır
(19). Bunun yanı sıra solucanlar vücut kuru maddesinin %8-20’si oranında karbonhidrat içerir
(20-22).
Çizelge 1. Solucanların Balık Unu ve Soya Küspesi ile karşılaştırılması (21,22,23)
Protein kaynağı Ham protein (%) Ham yağ (%)
Solucan 64-73 7-10
Balık Unu 61-77 11-17
Soya Küspesi 49-56 3
Bazı solucan türlerinin besin madde ve enerji içeriği incelendiğinde, solucanların yüksek protein
içeriği yanında, yağ ve mineral bakımından da yüksek beslenme değerlerine sahip oldukları
görülmektedir (Çizelge 2).
626