4. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

Bütirik asit doğal halde uçucu ve aşındırıcı olduğundan, hayvan beslemede bütirik asitin (daha
stabil, daha az kokulu ve taşınması daha kolay olan) sodyum tuzları kullanılmaktadır. Sodyum
bütirat, öncelikle sindirim sisteminde çeşitli mekanizmalar aracılıyla bütirik aside çevrilmekte
ve bundan sonra bağırsak epitel hücrelerinin gelişiminin uyarılması, mikrofloradaki simbiyotik
mikroorganizmaların çoğalmasının uyarılması, zararlı mikroorganizmaların baskılanması ve
performansın iyileşmesi, gibi yararlı etkilerini gösterebilmektedir (4-6).
Sodyum Bütirat ve Bütirik Asidin Yapısı
Bütirik asit 4 karbon atomlu zincirden oluşur, bütanoik asit olarak da isimlendirilir ve karboksilik
asit sınıfında yer alır. Terminal karbon atomu, karbonil grubunda bulunmaktadır. Karbon
zincirinin numaralandırılması terminal karbon atomundan başlayarak yapılır. Bu nedenle bütirik
asit, 1-bütanoik asit olarak da adlandırılmaktadır. Hidroksil grubunun (-OH) hidrojen iyonları,
zayıf şekilde bağlı olduklarından başka atomlarla değiştirilebilmektedir. Çözeltide bütirik asit
hidrojen iyonlarını kaybederek bütirat iyonu (CH 3
CH 2
CH 2
COO - ) oluşturur.
Bütirik Asidin Ayrışması ve Emilimi
Sodyum bütiratın etkinliği bütirik asidin pKa değeri ve ilgili sindirim sistemi kısmının (taşlık,
ince bağırsak, ön mide) pH değerine göre değişmektedir. pKa değeri, asit molekülünün %50
ayrışma oranındaki değeri olarak tanımlanmaktadır. Ortamın pH’sı 4,82 iken bütirik asitin,
bütirat ve hidrojen iyonları denge halindedir. Ortamın pH değeri bütirik asidin pKa değerinden
düşük ise bütirik asidin moleküllerinin çoğu ayrışmadan kalır. Bu nedenle ortam pH’sı, bütirik
asidin ayrışmadan kalabilmesi için önemlidir. Bu denge aşağıdaki denklemde gösterilmiştir.
CH 3
CH 2
CH 2
COOH ↔ CH 3
CH 2
CH 2
COO - + H +
pH4.82
Kursak, ön mide ve taşlığın asidik pH’sı bütirik asidin ayrışmamdan kalmasını sağlar. Bütirik
asit, ince bağırsağın proksimal kısmına girdiğinde bütirat ve hidrojen iyonlarına ayrışır. Bütirik
asit, enterositler tarafından difüzyon yoluyla kolaylıkla emilir ve villus uzunluğunun ve hücre
hacminin artmasını sağlar. Bütirat iyonları farklı yollarla emilerek, enerji kaynağı olarak da
kullanılabilirler. Difüzyonla bikarbonat iyonlarının (HCO 3-
) değişmesi metoduyla ya da aktif
taşımayla taşınabilirler (7). Kısa zincirli yağ asitlerinin ayrışmış formlarının emilimi için 2
farklı taşıma yöntemi vardır. Bunlar; monokarboksilat taşıyıcı izoform 1 (MCT1) ile birlikte
transmembran H + eğimi ve sodyum bağlı monokarboksilat taşıyıcı 1 (SMCT1) olarak da bilinen
sodyum bağlı co-transport sistemi SLC5A8’dir (8). Bütirik asit enterositlerin birincil enerji
kaynağıdır (9).
Bütirik asidin bakterisidal etkisini gösterebilmesi için, bakteri hücresine ayrışmamış formda
girmesi gerekir. Enterik kaplı sodyum bütirat formu kanatlıların ince bağırsağının proximal ve
distal kısımlarında ayrışmanın önlenmesi amacıyla geliştirilmiştir. Sodyum bütiratın palm yağı,
stearin, bitkisel yağlar ve palm yağı asitleriyle korunmuş formları vardır. Palm yağı ve stearin
ile korunmuş sodyum bütirat düşük oranda bütirik asit içerir, bu nedenle sindirim sisteminde
etkili olabileceği düzeye ulaşabilmesi için rasyonda yüksek miktarda kullanılması gerekir
(10). Bitkisel yağlar ve yağ asidi tuzları ile koruma işlemi gasrointestinal sistemden geçişte
sodyum bütiratın ayrışma süresini uzatarak, patojen bakteri sayısını azaltan sodyum bütiratın,
gastrointestinal sistemde daha uzun süre kalmasını sağlar.
431