4. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

P 52 Etlik Piliç Rasyonlarında Ham Lif Kaynağı ve İçeriğinin Etkileri
A. Anıl Çenesiz, İbrahim Çiftçi
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Ankara, Türkiye
Özet
Ham lifler, kanatlılar tarafından salgılanan enzimlerle sindirilememektedir. Ayrıca, suda
çözünebilen ham liflerin bağırsak içeriğinin viskozitesini artırarak besin madde yararlanımını
ve hayvan sağlığını olumsuz etkilediği bilinmektedir. Bu nedenle, ham lifler antibesinsel faktör
ve seyreltici olarak değerlendirilmekteydi. Buna karşın, sindirim organlarının fonksiyonlarını
devam ettirebilmesi, tüy çekme ve kanibalizm gibi davranım bozukluklarının önlenmesi için
kanatlıların belirli miktarda ham lif gereksinimleri olduğu son yıllarda yapılan araştırmalarla
ortaya konmaktadır. Rasyon ham lif içeriğinin zenginleştirilmesiyle, taşlık gelişiminin sonucu
olarak sindirim salgıları artmakta, içerik geri akışı uyarılmaktadır. Böylece, ham lif içeriği
artırılmış rasyonlarla besleme, besin madde yararlanımını iyileştirerek büyüme performansı ve
bağırsak sağlığını olumlu etkilemektedir. Öte yandan, ham liflerin sindirim sistemi gelişimi,
besin madde yararlanımı ve bağırsak sağlığı üzerine etkileri rasyonlardaki ham lif kaynağı ve
seviyesine göre değişmektedir.
Anahtar kelimeler: ham lif, sindirim sistemi, besin madde yararlanımı, bağırsak sağlığı
Giriş
Ham lif terimi; selüloz, hemiselüloz, lignin ve diğer nişasta olmayan polisakkaritleri (NOP) ifade
etmektedir. Fizikokimyasal niteliklerine bağlı olarak suda çözünebilen ve çözünmeyen ham lif
olarak da sınıflandırılabilmektedir (1). Ruminant olmayan hayvanlarda ham lif sindiriminin
önemli seviyelerde olmadığı bilinmektedir. Ayrıca; ruminant olmayan hayvanların yüksek ham
lif içeriğine sahip yemlerle beslenmeleri sonucu; yem lezzeti ve tüketiminin olumsuz etkilendiği,
birçok besin maddesinin sindirilebilirliğinin de azaldığını belirten geçmiş yıllara ait araştırma
sonuçları bulunmaktadır (2). Özellikle suda çözünebilen ham lif fraksiyonlarının bağırsak içeriği
viskozitesini artırarak besin madde sindirimi ve enerji yararlanımını azalttığı, bağırsak sağlığını
olumsuz etkilediği ve neticesinde performansı düşürdüğü araştırıcılar tarafından bildirilmektedir
(3,4,5). Bu nedenle ham lif, kanatlı beslemede antibesinsel faktör olarak değerlendirilmekte ve
genellikle damızlık rasyonlarının densitesinin düşürülmesi ve tüy döktürme amaçlı olarak rasyonlar
daha yüksek düzeylerde ham lif içerecek şekilde çözülmekteydi (6,7). Buna karşın; kanatlılarda,
ham lif yetersizliğinin, tüy çekme davranımı (8), kanibalizme neden olduğu ve mortaliteyi
artırdığı bildirilmektedir (9). Ayrıca, ham liflerin sindirim sisteminin fonksiyonlarını ve bağırsak
sağlığını olumlu etkileyebileceği, son yıllarda yapılan araştırmalarla ifade edilmektedir (10-13).
Kanatlılarda, taşlık; sindirim sistemini yöneten organ görevindedir. Taşlık gelişiminin sağlanması
ve taşlık fonksiyonlarının uyarılmasıyla; sindirim salgılarının sekresyonu, bağırsak peristaltik
hareketlerinde artış sağlandığı ve besin madde yararlanımının iyileştiği bildirilmektedir (14,15).
Bu nedenle günümüzde, bütün dane ve büyük partiküllü yemlerle besleme dışında ham liflerin
de taşlık gelişimi üzerine etkileri araştırıcılar tarafından mercek altına alınmaktadır. Yumurta
tavuklarında, suda çözünmeyen ham liflerin, taşlıkta birikim sağlayarak taşlığın canlı ağırlığa
oranını %0.89’dan %1.12’ye (16) besin madde yarayışlılığını iyileştirerek zahiri metabolize
709