4. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

Koruma ve Kontrol
Geçmişte, koksidiyanın eradike edilmesinin gerçekçi olmadığı ve sadece hijyenik önlemlerin
enfeksiyonları önleyemediği anlaşıldı. Bununla birlikte, bir koksidiyoz vakası ortaya
çıkarsa, içme suyu ile tedavinin en kısa zamanda başlaması gerekir. En sık kullanılan ilaçlar
sülfonamidler, amproliyum ve toltrazurildir. Günümüzde, koksidiyozun önlenmesi ve kontrolü,
hijyenik tedbirler ve geliştirilmiş çiftlik yönetimi ile birlikte kemoterapiye, antikoksidiyal ilaç
ve/veya aşı kullanımına dayanmaktadır.
Antikoksidiyal İlaçlar
SHIRLEY ve CHAPMAN’a (2005) göre, koksidiyozun kontrolü üzerinde en fazla etkiye sahip
olan en önemli çalışma, DELAPLANE ve ark. (1947)’nın, yemdeki düşük konsantrasyonlu
sülfokinoksalin uygulamasının hastalığı etkili bir şekilde kontrol ettiğini gösteren çalışmasıdır.
1950’lerde broyler endüstrisinin hızla gelişmesi, antikoksidiyal ilaçların acilen bulunabilmesini
gerektiriyordu. Bu kısa süre sonra birçok şirket tarafından, koksidiyoz kontrolünde etkili olan
amprolium, clopidol decoquinate, halofuginone gibi bir dizi kimyasal ürün üretmek için
yoğun faaliyetlere girilmesine yol açtı.
Monensin’in, monensin, lasalosid, salinomisin, narasin ve maduramisin gibi ilk polyeter
iyonofor olarak tanıtılması ile koksidiyoz kontrolünde 1970’lerde büyük bir gelişme meydana
geldi. İyonoforların tanıtılması, koksidiyozu kontrol etme becerilerini değiştirdi - bu bugüne
kadar süregelen bir etkiye neden oldu. İyonofor koksidiostatların etkililiği, istilacı parazitlerin
çoğunu öldürdükleri halde, bir dereceye kadar konakçı bağışıklığının gelişmesini sağlayan
küçük bir koksidia kaçağına izin vermelerinden kaynaklanmaktadır. İyonoforlara direnç çok
yavaş gelişir ve artan tolerans düzeyine eğilim daha fazladır. CHAPMAN ve HACKER (1994)
ve ayrıca MATHIS (1999), farklı iyonoforların birkaç Eimeria türü için çok azdan zayıfa doğru
bir etkiye sahip olduğunu gözlemlemişlerdir. Ayrıca, sentetik bir bileşik ve iyonofor (nikarbazin
/ narasin (Maxiban®)) veya iki sentetik bileşik (metiklorpindol / metilbenzokuate (Lerbek®))
içeren bazı karışık ürünler de koksidiyoza karşı kullanılır.
Çapraz direnç ve antikoksidiyal ilaçlara karşı çoklu direnç de kaydedilmiştir. Çapraz dirençli
suşlar benzer etki şekillerini paylaşan bileşiklere karşı da direnç gösterirler. Öte yandan, çoklu
dirençli suşlar, farklı etki şekline sahip bileşiklere direnç gelişmesi demektir (CHAPMAN,
1993).
Son yıllarda birkaç yeni ilaç piyasaya sürülmüştür. Etki şekilleri, parazitlerin öldürdükleri veya
tuttukları yöntemler, ve ilacın kanatlıların büyümesi ve performansı üzerindeki etkileri açısından
koksidiyoz kontrolü için kullanılan her türlü ilaç eşsizdir. Çok az sayıda ilaç, tüm Eimeria
türlerine eşit derecede tesir edebilir (MCDOUGALD, 2013).
1970’lerden beri, koksidiostatlar günümüzde 1831/2003/EC (EC, 2003) sayılı Yönetmelik
ile değiştirilen Yem Katkıları Yönetmeliği No. 524/70/EEC (EEC, 1970, 2004) kapsamında
düzenlenmiştir. Ticari broyler ve hindi yemlerinde rutin olarak bulunmaları gerekli olduğu için,
veteriner reçeteli statüsüne tabi olmamışlardır.
Antikoksidiyal ajanların etkinliği ilaç direnci ile azalabilir ve yönetim programları bu gelişmeyi
önlemek üzere tasarlanmıştır, bu da bağırsak sağlığının daha iyi olmasını ve yemlerin kanatlılar
320