4. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

piliçlerin başına bireysel olarak uygulandığı (head only stunning) sistemler de kullanılmaktadır.
Elektrikle bilinçsizleştirmede, özel olarak tasarlanmış bilinçsizleştirme panoları tarafından
üretilen alternatif akımın (AC) ya da doğru akımın (DC), sürekli veya pulslanmış doğru akım
(pDC) tipleri, yüksek veya düşük frekanslarda, yarım veya tam doğrultulmuş, sinus yada kare
dalgası şeklinde kullanılmaktadır (1,8-12). Etkili bir bilinç kaybı için su banyosunda piliçlere
uygulanması gereken en düşük akımın 120 mA/piliç olması önerilmektedir (2,13-15). Elektrik
akımı Piliçlere 100 mA/piliç civarında 100–400 Hz frekans aralığında, sinüs veya kare dalga
tipinde 4-12 saniye uygulandığında kesimden ölüme kadar geçen sürede bilinç kaybının devam
ettiği bildirilmektedir (16). Aynı zamanda piliç başına 120 mA’in üzerinde uygulanacak elektrik
akımının karkas kusurlarını artırıcı bir etkisinin bulunmadığı bildirilmektedir (17,18).
Elektrik ile bilinçsizleştirmede hareketsizlik hemen başlamalı, gözler açık olmalı ve solunum
durmalıdır (2). Devamında ayaklar ve kanatlar titremeli ve kan akışı sırasında kanat çırpması
olmamalıdır. Yöntem farkı gözetilmeksizin uygulama sonrasında yaşam devam ediyor olmalıdır
(19). Ölüm kesim işlemi sonrasında gerçekleşmeli ve piliçlerin tüy yumuşatma tankına girerken
göz refleksleri kaybolmuş olmalıdır (2). Akım miktarı, dalga tipi, frekans, süre ve hayvan kökenli
birçok faktörün etkisinde gelişen bilinçsizleştirmede farklı kombinasyonlara göre değişik
etkiler ortaya çıkmaktadır. Dalga tipi açısından pDC akım ve yüksek frekans ürün kalitesini
iyileştirirken, AC akımın bilinçsizleştirmede daha etkili olduğu ileri sürülmektedir (20-,22).
Uygulamalar karkas kusurları açısından değerlendirildiğinde; yüksek gerilim kemik kırıklarına
(17),iç organlarda kanamalara, kanat eklemlerinde kanamaya ve kırmızı kanat ucuna (23), göğüs
etinde kanamalara (24,25), lades (furcula) kemiği çatlaklarına ve omuz kaslarında tendonların
ayrılmalarına (26) neden olabilmektedir. Diğer yandan yüksek frekans uygulamaları but, göğüs
kanamalarını ve kırık kemik miktarını azaltmaktadır (27,28).
Bu araştırmada etlik piliçlerin kesim öncesi bilinçsizleştirilmesinde uygulanan, frekanslar
açısından standart bir yapıya sahip kare dalga tipi ile düşük frekansta başlayıp artan frekans
özelliklerine sahip chirp dalga tipinin (Şekil 1) bilinçsizleştirme etkinliğinin belirlenmesine
yönelik bazı tepkiler üzerindeki etkilerinin incelenmesi, akan kan miktarındaki değişimin
araştırılması ve karkas kusurları üzerindeki etkilerinin saptanması amaçlanmıştır.
Şekil 1. AC ve pDC akıma ait kare ve chirp dalga tipleri
Materyal-Metot
Araştırma Adnan Menderes Üniversitesi (ADÜ) Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulunun
26.06.2015 tarih ve 2015/70 sayılı onayına istinaden ADÜ Ziraat Fakültesi Tavukçuluk
Ünitesi ve Laboratuvarlarında yürütülmüştür. Çalışmada vücut konformasyonları incelenmiş
44 günlük yaşta Ross 308 genotipinde 2628± 333 g ağırlığında 80 adet (40♀:40♂) etlik hibrit
kullanılmıştır. Kanat numaraları takılı piliçler son sekiz saat aç bırakılmış, kesim öncesinde
310