4. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

Sodyum Bütiratın Direkt Bakterisidal Etkisi
Bütürik asit, sodyum bütirata çevrildikten sonra bakteri hücre zarından difüzyonla geçebilme
yeteneği kazanır. Nötral pH ‘lı sitoplazmada bütirik asit bütirat ve H + iyonlarına ayrışır. Artan H +
iyonu yoğunluğu sitoplazma pH’sını düşürür ve metabolik işleyişi bozar. Bakterinin H + iyonlarını
sitoplazmadan atabilmesi için ATP harcaması gerekir. Bütirat iyonları sitoplazmada birikir ve
toksik etkiye sebep olur. Yani bakterisidal etki hücrenin sitoplazmik pH’sının düşmesi, pürin
bazlarının dönüşümünün etkilenmesi ve hücre içindeki önemli enzimlerin denatüre olmasından
kaynaklanmaktadır (24-27). Bu olaylar bakterinin ölümüyle sonuçlanır.
Sodyum Bütiratın İndirekt Bakterisidal Etkisi
Sodyum bütirat ince bağırsak pH’sını düşürerek Lactobacilli ve Bifidobacteria spp. gibi laktik asit
üreten bakterilerin gelişmesi için gerekli ortamı oluşturur (28). Laktik asit üreten bakteriler ince
bağırsaklardaki besin maddeleri için patojenik bakterilerle rekabete girer (29). Salmonella spp.
bakteriosin üretirken (30), Bifidobacteria spp. hayvanların ince bağırsaklarındaki sağlıklı ortamı
korumak ve patojenik bakteri sayısını minimum miktarda tutmak için organik asitler (asetik asit
ve laktik asit) ve bakterisidal maddeler salgılamaktadır (31). Audisio ve ark. (2000) sodyum
bütiratın Lactobasilli spp. çoğalmasını uyardığını ve bu bakterilerin sayısının artması sonucunda
hayvanların ince bağırsaklarındaki glikozun laktik aside daha etkin dönüştürülebildiğini ve
Salmonella spp., Eschericia coli gibi patojenik bakterileri inhibe ettiğini bildirmiştir (32).
Bağırsak Morfolojisi
Kanatlıların sindirim sisteminin optimal fonksiyonu için sığ kriptlere sahip uzun sağlıklı
villuslarla kaplı geniş yüzey alanı gerekmektedir (33). Derin kriptler, villlusların yenilenmesi
sırasında epitel dökülmesi sebebiyle hızlı doku kaybının veya yangıyla sonuçlanan patojenik
invazyonun göstergesidir (34). Uzun villus ve sığ kriptler besin madde emilimi, ince bağırsak
hücrelerinin olgunlaşması ve yeterli enzim üretimi için daha geniş bir yüzey alanı sağlamaktadır
(35). Rasyondaki veya ince bağırsak mikroflorasındaki herhangi bir değişiklik etlik piliçlerin
sindirim sistemi morfolojisini değiştirebilir. Rasyondaki değişimlerin etkisi kanatlıların ince
bağırsaklarındaki villusların uzaması ya da kısalması şeklindedir bu da sindirim ve besin
madde emilimini etkileyebilmektedir (36). Bütirik asit, enerji kaynağı olarak enterositler
tarafından emilmektedir (9). Bu emilim villus uzunluğunu, kript derinliğini ve enterositlerin
büyümesini artırmaktadır. Rasyondaki yağ ile korunmuş sodyum bütirata yanıt olarak
duedonum ve jejenumdaki villus uzunluğu artarken kript derinliği ve villus yüksekliği oranı
etkilenmemektedir (5). Özellikle %3 sodyum bütirat eklenmesinin duedonal villus yoğunluğunu
%2 eklenmesinden daha fazla arttırdığı rapor edilmiştir (16). Adil ve ark. (2010) rasyonda %3
düzeyinde kullanılan sodyum bütiratın duedonum ve jejenumdaki villus uzunluğunu önemli
miktarda arttığını bildirmiştir (37). Benzer şekilde, birçok çalışmada başlangıç, büyütme ve
bitirme rasyonlarında sodyum bütirat kullanılmasının etlik piliçlerde villus uzunluğu ve kript
derinliğini olumlu etkilediği belirtilmiştir (11, 14). Bunun yanında etlik piliç rasyonlarında
sodyum bütirat kullanılmasının, villus uzunluğu ve kript derinliğini etkilemediğini bildiren
çalışmalar da vardır (4).
Sonuçlardaki farklılık birçok nedenden kaynaklanabilir. Korunmamış sodyum bütiratın pKa
değeri bağırsak pH’sından daha düşük olduğu için enterositler tarafından emilemeden iyonlarına
ayrıştığı düşünülmektedir. Bu nedenle bağırsakların aktivitesini geliştirme faaliyeti bağırsakların
433