4. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

P 51 Lipoik Asit ve Antioksidan Potansiyeli
Pınar Özdemir, Hatice Basmacıoğlu-Malayoğlu
1
Uluslararası Hayvancılık Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü, Ankara
2
Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Yemler ve Hayvan Besleme AD, İzmir, Türkiye
Özet
Lipoik asit (LA), birçok hücrede sentezlenebilen ve ditiyolen halka yapısında 2 sülfür atomu
içeren 8 karbonlu bir bileşiktir. LA’nın oksitlenmiş (alfa-lipoik asit, ALA) ve indirgenmiş
(dihidrolipoik asit, DHLA) olmak üzere iki formu vardır. LA, hem yağda hem de suda çözünebilme
özelliği olan bir antioksidandır. Antioksidan özelliği serbest radikalleri yakalama, metallerle
şelat oluşturma, vitamin E, askorbik asid ve glutatyonun yeniden kullanılabilirliğini arttırma
ve oksidatif hasarı onarma şeklindedir. Son yirmi yılda oksidatif strese dayalı hastalıkların
önlenmesi veya iyileştirilmesi amacıyla LA’nın gıda takviyelerinde antioksidan olarak kullanımı
söz konusu olup son yıllarda da hayvan besleme alanında kullanımına dikkat çekilmiştir.
Anahtar kelimeler: lipoik asit, dihidrolipoik asit, antioksidan, hayvan besleme
Giriş
Lipoik asit (LA=1,2-ditiyolan-3-pentatonik asit) mikroorganizmalar, bitkiler, hayvanlar ve
insanlar tarafından sentezlenebilen doğal bir bileşiktir (1). Tioktik asit olarak ta bilinen LA
ilk olarak 1930’lu yıllarda Lactobasillus’un gelişimi için gerekli büyüme faktörü (=growth
factor) patates ekstresinin bir bileşeni olarak tanımlanmış ve 1950’li yıllarda karaciğerden
saflaştırılmıştır (2). LA mitokondriyumda oktanoik asitten enzimatik olarak sentezlenir (1) ve
mitokondrial α-ketoasit dehidrojenazlar için gerekli bir kofaktördür. Kas hücrelerine glukoz
girişini arttırarak mitokondriyal enerji metabolizmasında kritik bir role sahip olan LA’nın
antioksidan özelliği de bulunmaktadır. Hatta antioksidanlar arasında hem suda hem de yağda
çözünebilme özelliği ile tek ve yüksek aktiviteye sahiptir. Uzun yıllardır LA üzerine yapılan
klinik çalışmalarla insan sağlığı açısından önemi ortaya konmuştur (3). Bu çalışmalar sonunda
şeker hastalığı ve komplikasyonları, hipertansiyon, alzheimer hastalığı, down sendromu,
bilişsel işlev bozukluğu ve bazı kanser türleri gibi epidemiyolojik, ekonomik ve sosyal etkileri
olan birçok kronik hastalık için potansiyel bir tedavi edici ajan olduğu bildirilmiştir (3). Son
yıllarda da LA’nın hayvan besleme alanında da değerlendirilmesine dikkat çekilmiştir. Özellikle
tavukçuluk sektöründe önemli ekonomik kayıplara neden olan çeşitli stres faktörlerinin (yem ve
çevresel faktörler) olumsuz etkilerinin önlenmesi ve giderilmesi amacıyla antioksidan kullanımı
söz konusudur. Antioksidan kaynağı olarak butil hidroksitoluen (BHT), butil hidroksianisol
(BHA), tersiyer butil hidroksikinon (TBHQ) ve propil gallatlar gibi sentetik veya vitamin E, C
ve β-karotenler gibi doğal antioksidanlar kullanılmakla birlikte son yıllarda LA’nın da bu amaçla
değerlendirilmesi üzerine yapılan çalışmaların sayısı artmıştır.
704