4. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

Nekrotik enteritis, b-pore oluşturan NetB toksin ifade eden Clostridium perfringens toksinotip
A suşları tarafından oluşturulur.. Broylerlerde çok yaygın olan hastalıklardan biridir ve dünya
çapında kanatlı endüstrisi için büyük bir ekonomik külfete neden olur. Hastalığın global ölçekte
neden olduğu zarar yıllık 2 milyar doların üzerindedir. Hastalık sağlıklı kanatlılar ile kıyaslama
yapıldığında hastalığa maruz kalan hayvanların vücut ağırlığında %12’lik bir azalmaya neden
olurken, yem dönüşüm oranını da %11 oranında artırır (McDevitt ve ark., 2006; Graham ve ark.,
2007; Keyburn ve ark., 2008; Skinner ve ark., 2010; Tsiouris, 2010).
Hastalık ile ilgili sahip olduğumuz bilgilere ve C. perfringens’in etiolojik bir ajan olarak
tanımlanmış olmasına rağmen bir salgının ortaya çıkması için gerekli olan predizpoze
(hazırlayıcı) faktörler tam olarak anlaşılamamıştır. Söz konusu faktörler intestinal ekosistem
üzerinde etkili olup dengesini bozuyor ve neticesinde hastalığın salgın hale gelmesine neden
oluyor olabilir (Williams, 2005; McDevitt ve ark., 2006; Tsiouris, 2010). Söz konusu faktörler
üç kategoriye ayrılmıştır : beslenme, enfeksiyöz ve yönetimsel faktörler (Tablo 1).
Beslenme
Kanatlı yemi ve yem içeriklerinin kimyasal kompozisyonu ve fiziksel formu broyler
piliçlerde nekrotik enteritis patogenezini etkileyen en önemli faktörlerdendir. Bunlar bağırsak
mikrobiotasında başkalaşım yaratabilir ve nekrotik enteritis salgının ortaya çıkmasında kilit
öneme sahip C. perfringens’in çoğalması için uygun bir ortam oluşturabilir (Palliyeguru ve ark.,
2010; Barekatain ve ark., 2013). Buğday, çavdar, yulaf ve arpa gibi tahıllar yüksek seviyede
sindirimi güç, suda çözünür, nişastasız polisakkaritler (NSP) içerir ve nekrotik enteritis için
hazırlayıcıdır; mısır ise bunların dışındadır (Kaldhusdal & Skjerve, 1996; Timbermont ve ark.,
2011). Balık unu gibi hayvansal proteinler ise klostridyal büyüme için elverişli substratlar
olup broyler yemlerinde yüksek miktarlarda kullanılmaları ile nekrotik enteritis arasında
çoğu zaman bir bağlantı kurulmaktadır. Balık unundaki glisin ve methionine seviyesi soya
konsantresindekine göre daha yüksek olup söz konusu amino asitlerin in vitro C. perfringens
büyümesini stimüle ettiği bilinmektedir (Drew ve ark., 2004; Wilkie ve ark., 2005). Besinsel
yağ kaynaklarının C. perfringens popülasyonu üzerinde etkisi olabilir. Hayvansal yağlar (domuz
yağı veya don yağı) bitkisel yağlar ile karşılaştırıldığında ileumdaki C. perfringens sayısını
artırır (Knarreborg ve ark., 2002). Yem partiküllerin fiziksel formu nekrotik enteritis oluşumuna
etki edebilir ve mevcut veriler çekiç değirmen yemlerinin silindirli değirmen yemlerine göre
nekrotik enteritisi daha fazla tetiklediğini göstermektedir (McDevitt ve ark., 2006). Yem verme
rejiminde yapılan programlı değişiklikler (başlangıç yeminden büyütme yemine geçiş) nekrotik
enteritis ile sıklıkla bağlantılıdır (Ross Tech, 1999). Yoğun üretim yapan kanatlı sistemlerinde
yemlerde enzim kullanımı yaygındır. Bunlar piliçler için yemleri kullanılabilirliğini ve bağırsak
mikrobiyotasını eş zamanlı olarak etkileyebilir. Fitaz takviyesine bağlı olarak artan mortalite
aynı zamanda C. perfringens için besin sağlanmasını artırıcı sekonder bir etkidir (Acamovic,
2001; Paiva ve ark., 2014).
Enfeksiyöz Ajanlar
Nekrotik enteritis için en iyi bilinen hazırlayıcı faktör, koksidia enfeksiyondan kaynaklanan
mukozal hasardır (Williams, 2005). Bağırsaklardaki hasar bağırsak kanalı lumenine plazma
proteini salınımına yol açar ve bu da C. perfringens’in aşırı çoğalması için gerekli büyüme
ortamını sağlar. Ayrıca koksidiya enfeksiyonu intestinal mukogenesisi artıran T-hücre bağımlı
yangısal tepkiyi başlatır. Artan bu musin üretimi C. perfringens için mukolitik kabiliyetinden
395