Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

moet een reis naar een verafgelegen markt maken. De ene warenbezitter kan dus als verkoper optreden
voordat de andere in staat is als koper op te treden. Bij een voortdurende herhaling van
dezelfde transacties tussen dezelfde personen worden de voorwaarden van de verkoop van waren
geregeld naar hun productievoorwaarden. Aan de andere kant wordt het gebruik van bepaalde
soorten waren, bijvoorbeeld een huis, voor een bepaalde tijd verkocht; pas na het verstrijken van
die tijd heeft de koper werkelijk de gebruikswaarde van de waar ontvangen. Hij koopt die waarde
dus voordat hij haar betaalt. De ene warenbezitter verkoopt een reeds bestaande waar, de andere
koopt enkel als vertegenwoordiger van geld of als vertegenwoordiger van toekomstig geld. De
verkoper wordt schuldeiser, de koper schuldenaar. Aangezien de metamorfose van de waar, de
ontwikkeling van haar waardevorm, hier wordt veranderd, krijgt ook het geld een andere functie:
het wordt betaalmiddel.[96]
Het kenmerk van schuldeiser of schuldenaar ontstaat hier uit de eenvoudige warencirculatie. De
vormverandering van deze circulatie drukt een nieuw stempel op de verkoper en de koper. In de
eerste plaats gaat het hier evenzeer om verdwijnende en beurtelings door dezelfde circulatieagenten
gespeelde rollen als om die van verkoper en koper. De tegenstelling is hier echter op zichzelf
veel minder prettig en is in sterkere mate vatbaar voor bestendiging.[97] Dezelfde kenmerken
kunnen echter ook onafhankelijk van de warencirculatie optreden. De klassenstrijd in de Oudheid
bijvoorbeeld vond hoofdzakelijk plaats in de vorm van een strijd tussen schuldeisers en schuldenaars;
deze strijd eindigt in Rome met de ondergang van de plebeïsche schuldenaars, die door
slaven worden vervangen. In de middeleeuwen eindigt de strijd met de ondergang van de feodale
schuldenaar, die met het verlies van zijn economische basis inboet aan politieke macht. De geldvorm
— en de verhouding tussen schuldenaar en schuldeiser bezit de vorm van een geldverhouding
— weerspiegelt hier evenwel slechts het antagonisme van twee dieperliggende economische
levensvoorwaarden.
Laten we nu weer terugkeren tot de sfeer van de warencirculatie. De verschijning van de twee
equivalenten waar en geld aan de twee polen van het verkoopproces vindt niet langer gelijktijdig
plaats. Het geld functioneert nu allereerst als waardemeter bij de vaststelling van de prijs van de
verkochte waar. De bij contract vastgestelde prijs geeft de verplichting van de koper aan, dat wil
zeggen de hoeveelheid geld, die hij na verloop van een bepaalde tijd moet betalen. In de tweede
plaats functioneert het als denkbeeldig koopmiddel. Hoewel het geld slechts bestaat in de belofte
van de koper om geld te betalen, brengt het de verplaatsing van de waar van de een naar de ander
tot stand. Pas op de vervaldatum komt het betaalmiddel werkelijk in circulatie, komt het dus uit
handen van de koper in de zak van de verkoper. Het circulatiemiddel veranderde in geldvoorraad,
omdat het circulatieproces na de eerste fase werd afgebroken, anders gezegd: omdat de veranderde
gedaante van de waar aan de circulatie werd onttrokken. Het betaalmiddel komt weliswaar de
circulatie binnen, maar nadat de waar er reeds uit is gegaan. Het geld is niet langer meer het middel,
dank zij welk het proces tot stand komt. Het geld sluit het proces zelfstandig af, als absolute
verschijningsvorm van ruilwaarde of algemene waar. De verkoper zet de waar in geld om ten
einde met het geld een behoefte te bevredigen, de schatvormer ten einde de waar in de geldvorm
te behouden, de schuldenaar ten einde te kunnen betalen. Betaalt hij niet, dan vindt een openbare
verkoping van zijn bezittingen plaats. Krachtens een uit de verhoudingen van het circulatieproces
zelf voortvloeiende maatschappelijke noodzaak wordt de waardegedaante van de waar — geld —
het doel van de verkoop.