Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

meebrengt voor gebouwen en machines.’ R. Torrens, On Wages and Combinations, London,
1834, p. 64.
[150] Het in de tekst bedoelde geval wordt slechts volledigheidshalve genoemd, aangezien ik pas
in Boek III de winstvoet, dat wil zeggen de verhouding tussen meerwaarde en het totale voorgeschoten
kapitaal, zal behandelen.
[151] Senior, Letters on the Factory Act, London, 1837, pp. 13-14.
[152] ‘De grote omvang van het vaste in verhouding tot het vlottende kapitaal. . . maakt lange
werktijden wenselijk.’ Met de toenemende omvang van de machine, enzovoort ‘wordt de aansporing
tot langere werktijden steeds sterker, aangezien dit het enige middel is om een groot vast kapitaal
winstgevend te maken’. T.a.p., pp. 11-14. ‘Er zijn in een fabriek verschillende uitgaven die
constant blijven, onverschillig of in de fabriek kortere of langere tijd wordt gewerkt, bijvoorbeeld
huur voor gebouwen, plaatselijke en algemene belastingen, brandverzekering, lonen voor verschillende
permanente arbeiders, depreciatie van de machinerie en verscheidene andere lasten,
waarvan de omvang in dezelfde verhouding tot de winst daalt als de productie afneemt.’ Reports
of Inspectors of Factories, October 31, 1862, p. 19.
[153] In de eerste afdelingen van Boek III zullen we de oorzaak leren kennen waarom de individuele
kapitalist en de in diens zienswijze verstrikt geraakte economie zich van deze immanente
tegenstrijdigheid niet bewust zijn.
[154] Het is één van de grote verdiensten van Ricardo dat hij de machinerie niet uitsluitend zag
als productiemiddel van waren, maar ook als een middel tot het voortbrengen van een redundant
population (overtollige bevolking).
[155] F. Biese, Die Philosophie des Aristoteles, Berlin, 1842, tweede deel, p. 408.
[156] Ik geef hierbij de vertaling, die Stolberg van het gedicht maakte, omdat het, evenals de
hierboven reeds gegeven citaten over de arbeidsverdeling, zo typerend is voor de tegenstelling
tussen de oude en de moderne opvattingen.
Spaar de malende hand, molenaarsters, en slaapt
Zacht! De haan kondigt u vergeefs de ochtend aan!
Daeo heeft de arbeid der meisjes de nimfen opgelegd,
En hier huppelen zij licht over de raderen heen.
Dat de beladen assen met hun spaken wentelen,
En de last draait rondom de wentelende steen.
Laat ons leven het leven van oudsher, en laat ons zonder arbeid
Genieten van de gaven, die de goden ons schenken.
Gedichte aus dem Griechischen übersetzt von Christian Graf zu Stolberg, Hamburg, 1782. [MIA:
door I. Lipschits uit het Duits of Grieks vertaald].
[157] Er blijven natuurlijk tussen de verschillende bedrijfstakken verschillen in arbeidsintensiteit
bestaan. Maar deze vallen, zoals A. Smith reeds heeft aangetoond, tegen elkaar weg, ten dele
door de bij iedere soort arbeid behorende bijkomstige omstandigheden. De arbeidstijd als waardemaat
wordt ook hier slechts aangetast, voor zover intensieve en extensieve grootte tegengestelde
en elkaar uitsluitende uitdrukkingen vormen van dezelfde hoeveelheid arbeid.
[158] Met name door het stukloon, welke vorm we in Afdeling VI zullen behandelen.
[159] Zie: Reports of Inspectors of Factories, October 31, 1865.
[160] Reports of Inspectors of Factories, 1844, and the quarter ending April 30, 1845, pp. 20-21.
[161] T.a.p., p. 19. Aangezien het stukloon niet werd gewijzigd, was het weekloon afhankelijk