Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

neel kan zijn met de op die grond gebruikte arbeid, maar in een veel kleinere verhouding toeneemt.
Deze wet’, zo gaat Liebig verder, ‘is voor het eerst door J. St. Mill in zijn Principles of
Political Economy, deel I, p. 17 als volgt geformuleerd: “Dat de opbrengst van de grond onder
overigens gelijkblijvende omstandigheden in afnemende mate toeneemt bij vergroting van het
aantal te werk gestelde arbeiders (de heer Mill herhaalt hier zelfs in onjuiste termen de wet van de
Ricardiaanse school, want aangezien “de daling van het aantal te werk gestelde arbeiders” in Engeland
steeds gelijke tred hield met de ontwikkeling van de landbouw, vond deze voor Engeland
en in Engeland ontwikkelde wet in ieder geval in Engeland geen toepassing -M.) is de algemene
wet van de landbouw”; dit is merkwaardig genoeg, omdat de oorzaak hiervan hem onbekend
was.’ Liebig, t.a.p., deel I, p. 143. Afgezien van onjuist gebruik van de term ‘arbeid’, waaronder
Liebig iets anders verstaat dan in de economie gebruikelijk is, is het in ieder geval ‘merkwaardig
genoeg’ dat hij de heer J. St. Mill tot eerste verkondiger maakt van een theorie, die James Anderson
in de tijd van Adam Smith voor het eerst bekend maakte en in verschillende geschriften tot in
het begin van de negentiende eeuw in verschillende werken steeds werd herhaald, die Malthus
(trouwens een meester in het plagiaat: zijn hele bevolkingstheorie is een schaamteloos plagiaat)
zich in 1815 toeeigende, die West in dezelfde tijden onafhankelijk van Anderson tot ontwikkeling
had gebracht, die Ricardo in 1817 in verband bracht met de algemene waardetheorie en die vanaf
dat moment onder de naam van Ricardo in alle delen van de wereld bekend werd, die in 1820
door James Mill (de vader van J. St. Mill) werd gepopulariseerd en ten slotte onder andere ook
door de heer John Stuart Mill als een reeds gemeenplaats geworden dogma werd herhaald. Het is
onloochenbaar dat John Stuart Mill zijn in ieder geval ‘merkwaardige’ autoriteit vrijwel uitsluitend
te danken heeft aan dergelijke misverstanden.
Afdeling V. De productie van absolute en relatieve meerwaarde
Hoofdstuk 14
Absolute en relatieve meerwaarde
In het vijfde hoofdstuk werd het arbeidsproces aanvankelijk abstract beschouwd, onafhankelijk
van zijn historische vormen, als een proces tussen mens en natuur. Wij schreven daar: ‘Beschouwt
men het gehele proces vanuit het resultaat, het product, dan verschijnen beide, arbeidsmiddel
en arbeidsvoorwerp, als productiemiddelen en de arbeid zelf als productieve arbeid.’ En in
noot 172 werd daaraan toegevoegd: ‘Deze omschrijving van productieve arbeid, zoals vanuit het
standpunt van het eenvoudige arbeidsproces voortvloeit, is geenszins voldoende voor het kapitalistische
productieproces.’ Wij zullen dit hier nu verder uitwerken.
Voor zover het arbeidsproces zuiver individueel is, verenigt dezelfde arbeider alle functies in
zich, welke later worden gescheiden. Bij de individuele toe-eigening van natuurlijke objecten
voor zijn levensdoel controleert hij zichzelf. Later wordt hij gecontroleerd. De afzonderlijke
mens kan de natuur niet beïnvloeden zonder gebruik van zijn eigen spieren en zonder controle
van zijn eigen hersenen. Evenals in het systeem van de natuur hoofd en hand bij elkaar horen,