Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

sen opeen worden gepakt. In een parochie van deze buurt telde de dienst voor de volksgezondheid
581 personen per acre, ofschoon men de halve breedte van de Theems erbij opgemeten had.
Het spreekt vanzelf dat iedere sanitaire maatregel, die — zoals tot nu toe in Londen het geval is
— door het slopen van ondeugdelijke huizen de arbeiders uit de ene wijk verjaagt, er slechts toe
dient om hen in een andere wijk nog dichter op elkaar te dringen. Dr. Hunter schrijft: ‘Of aan deze
handelwijze moet noodzakelijk een einde komen omdat het een absurditeit is, óf het medelijden
van het publiek (! -M.) moet worden gewekt door datgene, wat men thans zonder overdrijving
een nationale plicht kan noemen, namelijk het verschaffen van onderdak aan lieden die door
gebrek aan kapitaal hier zelf niet in kunnen voorzien, maar wel door periodieke betalingen de
verhuurder schadeloos kunnen stellen.’[122] Men moet wel bewondering hebben voor de kapitalistische
rechtvaardigheid! De grondbezitter, de huiseigenaar, de zakenman krijgt bij onteigening
wegens improvements — zoals bij spoorwegen, nieuwe aanleg van straten, enzovoort — niet alleen
een volledige schadeloosstelling, maar hij moet van Gods- en rechtswege bovendien voor
zijn afgedwongen ‘onthouding’ nog worden getroost door een aanzienlijke winst. De arbeider
wordt met vrouw, kind en have op straat gezet en als hij in te grote getale naar stadswijken trekt,
waar het stadsbestuur op fatsoen gesteld is, wordt hij uit naam van de volksgezondheid gerechtelijk
vervolgd!
In het begin van de negentiende eeuw was Londen de enige stad in Engeland met meer dan
100.000 inwoners. Slechts vijf steden telden meer dan 50.000 inwoners. Nu zijn er 28 steden met
meer dan 50.000 inwoners. ‘Het resultaat van deze verandering was niet alleen een enorme groei
van de stedelijke bevolking, maar de oude dichtbevolkte kleine steden zijn nu centra geworden,
die van alle kanten zijn ingebouwd en waar geen frisse lucht bij kan komen. Aangezien deze steden
voor de rijken niet langer aangenaam zijn, worden ze door hen verlaten en trekken zij naar de
vrolijkere voorsteden. De opvolgers van deze rijken betrekken de grote huizen, een gezin per kamer,
vaak nog met onderhuurders. Op deze wijze wordt een bevolking in huizen geperst, die niet
voor hen bestemd zijn en waarvoor zij volstrekt ongeschikt zijn, met een omgeving die werkelijk
vernederend is voor de volwassenen en verderfelijk voor de kinderen.’[123] Hoe sneller het kapitaal
in een fabrieks- of handelsstad wordt geaccumuleerd, des te sneller groeit de stroom van voor
uitbuiting beschikbaar mensenmateriaal en des te rampzaliger is de geïmproviseerde behuizing
van de arbeiders. Newcastle-upon-Tyne neemt als centrum van een steeds bloeiender steenkool-
en mijngebied na Londen de tweede plaats in deze hel der woontoestanden in. Niet minder dan
34.000 mensen wonen daar in eenkamerwoningen. Ter bescherming van de openbare veiligheid
zijn in Newcastle en in Gateshead onlangs een groot aantal huizen op last van de politie gesloopt.
En terwijl de zaken goed gaan, vindt de bouw van nieuwe huizen in een zeer langzaam tempo
plaats. Daardoor was de stad in 1865 dichter bevolkt dan ooit tevoren. Er was nauwelijks meer
een enkele kamer te huur. Dr. Embleton, verbonden aan het ziekenhuis van Newcastle, verklaart:
‘Zonder enige twijfel ligt de oorzaak van het voortduren en van de verbreiding van tyfus in de
opeenhoping van menselijke wezens en de onzindelijkheid van hun woningen. De huizen, waarin
de arbeiders gewoonlijk leven, liggen in afgesloten stegen en hofjes. Wat betreft licht, lucht,
ruimte en zindelijkheid vormen zij voorbeelden van gebrekkigheid en ongezondheid, een smaad
voor ieder beschaafd land. Mannen, vrouwen en kinderen liggen ‘s nachts opeengehoopt bij elkaar.
Wat de mannen aangaat, volgen nacht- en dagploegen elkaar in een onafgebroken stroom
op, zodat de bedden nauwelijks kunnen afkoelen. De watervoorziening van de huizen is slecht en
nog slechter zijn de privaten, smerig, zonder ventilatie en pestilent.’[124] De wekelijkse huur van
deze holen is gestegen van 8d. tot 3s. Dr. Hunter schrijft: ‘In Newcastle-upon-Tyne vinden we