Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

was de bepaling nog harder: ‘De twaalf dagen met herendiensten uit het Règlement organique,’
riep een Bojaar in zijn overwinningsroes uit, ‘beslaan 365 dagen per jaar!’[45]
Zoals het Règlement organique van de Donau-monarchieën een positieve uitdrukking was van de
geeuwhonger naar meerarbeid, die door iedere paragraaf werd gelegaliseerd, zo zijn de Engelse
Factory Acts (fabriekswetten) een negatieve uitdrukking van dezelfde geeuwhonger. Deze wetten
beteugelen de drift van het kapitaal naar een mateloze uitzuiging van de arbeidskracht; deze beteugeling
was een door de staat opgelegde beperking van de arbeidsdag en nog wel door een
staat, die door kapitalist en grondbezitter werd beheerst. Afgezien van een in omvang groeiende
arbeidersbeweging, die dagelijks steeds dreigender vormen aannam, werd de beperking van de
fabrieksarbeid door dezelfde noodzaak voorgeschreven als waarmee de guano zich op de Engelse
akkers ophoopte. Dezelfde roofzucht, die in het ene geval de grond heeft uitgemergeld, had in het
andere geval de levenskracht van het volk in de wortel aangetast. Periodiek terugkerende epidemieën
spraken hier een even duidelijke taal als de afnemende lengte van de soldaten in Duitsland
en Frankrijk.[46]
De thans (1867) van kracht zijnde fabriekswet van 1850 staat een gemiddelde werkdag van 10
uur toe, namelijk: voor de eerste 5 werkdagen 12 uur, van 6 uur ochtends tot 6 uur ‘s avonds,
waarvan volgens de wet een 1 / 2 uur voor ontbijt en 1 uur voor middageten afgaan; voor de zater-
dag 8 uur: van 6 uur ‘s ochtends tot 2 uur in de middag, waarvan een half uur voor ontbijt afgaat.
Dan blijven dus 60 arbeidsuren over, 10 1 / 2 voor de eerste vijf werkdagen en 7 1 / 2 voor de laatste
werkdag.[47] Er zijn speciale bewakers voor deze wet aangesteld: de fabrieksinspecteurs, die direct
ondergeschikt zijn aan de Minister van Binnenlandse Zaken; hun rapporten worden ieder half
jaar door het parlement gepubliceerd. Op deze wijze leveren zij een permanente en officiële statistiek
van de geeuwhonger der kapitalisten naar meerarbeid.
Laten we even naar de fabrieksinspecteurs luisteren.[48]
‘De bedrieglijke fabrikant laat de arbeid een kwartier (soms minder, soms meer) vóór 6 uur ‘s
ochtends aanvangen en een kwartier (soms minder, soms meer) na 6 uur ‘s avonds beëindigen.
Hij neemt 5 minuten van het begin en van het einde van het half uur, dat voor het ontbijt is toegestaan,
en hij neemt 10 minuten van het begin en van het einde, dat voor het middageten is uitgetrokken.
Op zaterdag laat hij een kwartier, (soms meer, soms minder,) na 2 uur ‘s middags doorwerken.
Zijn winst bedraagt dus: