Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

alleen de arbeidskracht zelf, die slechts bestaat in zijn levende persoonlijkheid, als waar kan aanbieden.
Wil iemand andere waren dan zijn arbeidskracht verkopen, dat moet hij natuurlijk productiemiddelen
bezitten, bijvoorbeeld grondstoffen, werktuigen, enzovoort. Hij kan geen laarzen maken
zonder leer. Bovendien heeft hij middelen van bestaan nodig. Niemand, zelfs niet hij die toekomstmuziek
maakt, kan leven van de producten van de toekomst, dus ook niet van de gebruikswaarden,
waarvan de productie nog niet klaar is; en net als op de eerste dag, waarop de mens op
het aardse toneel verscheen, moet hij nog steeds iedere dag consumeren voordat en terwijl hij
produceert. Indien de producten als waren worden geproduceerd, moeten ze na hun productie nog
worden verkocht en kunnen ze pas na de verkoop de behoeften van de producent bevredigen. Dus
bij de tijd, die nodig is voor de productie, komt nog de tijd, nodig voor de verkoop.
Voor de omzetting van geld in kapitaal moet de geldbezitter op de warenmarkt dus de vrije arbeider
aantreffen; vrij in de dubbele betekenis dat hij als vrij man beschikt over zijn arbeidskracht
als zijn waar en dat hij, anderzijds, geen andere waren te koop heeft, geheel en al vrij is van alle
zaken, die voor de verwezenlijking van zijn arbeidskracht noodzakelijk zijn.
De geldbezitter interesseert zich niet voor de vraag, waarom deze vrije arbeider in de circulatiesfeer
tegenover hem komt te staan; hij beschouwt de arbeidsmarkt slechts als een bijzondere afdeling
van de warenmarkt. En voorlopig interesseert die vraag ons evenmin. Wij houden ons theoretisch
aan dit feit, zoals de geldbezitter dat praktisch doet. Eén ding is echter duidelijk. Het volgt
niet uit de natuur dat aan de ene kant geld- en warenbezitters staan en aan de andere kant zij, die
niets anders bezitten dan hun eigen arbeidskracht. Deze verhouding berust niet op een uit de natuur
voortvloeiende basis, evenmin als op een maatschappelijke basis, die aan alle historische perioden
gemeen zou zijn. Deze verhouding is kennelijk zelf het resultaat van een voorafgegane
historische ontwikkeling, de uitkomst van vele economische omwentelingen, van de ondergang
van een hele reeks oudere vormen van maatschappelijke productie.
Ook de economische categorieën, die wij hierboven bestudeerd hebben, dragen de sporen van
hun historische ontwikkeling. In het bestaan van het product als waar zitten bepaalde historische
voorwaarden opgesloten. Wil het product een waar worden, dan mag het niet worden geproduceerd
als een direct bestaansmiddel voor de producent zelf. Zouden we ons onderzoek hebben
uitgebreid en ons hebben beziggehouden met de vraag onder welke omstandigheden alle, of zelfs
maar het grootste deel van de producten de vorm van waren aannemen, dan zouden we hebben
gezien dat dit slechts gebeurt op basis van een zeer bijzondere productiewijze: de kapitalistische
productiewijze. Een dergelijk onderzoek lag echter buiten het terrein van de analyse van de waar.
Warenproductie en warencirculatie kunnen plaatsvinden ondanks het feit dat verreweg het grootste
deel van de producten direct op de eigen behoefte is gericht en zich niet in waren omzet, het
maatschappelijk productieproces dus nog lang niet in volle omvang wordt beheerst door de ruilwaarde.
Het optreden van het product als waar veronderstelt een zo sterke mate van arbeidsverdeling
binnen de maatschappij, dat de scheiding tussen gebruikswaarde en ruilwaarde, die bij de
directe ruilhandel pas begint, reeds volledig voltooid is. Economische maatschappijvormen, die
historisch gezien zeer uiteenlopen, hebben echter een dergelijk ontwikkelingsstadium gemeen.