Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

plaats. Niet alleen wordt de materiële reproductieschaal groter, maar de productie van meerwaarde
neemt ook sneller toe dan de waarde van het additionele kapitaal.
De ontwikkeling van de arbeidsproductiviteit reageert ook op het oorspronkelijke of reeds in het
productieproces gebruikte kapitaal. Een deel van het reeds in het productieproces fungerende
constante kapitaal bestaat uit arbeidsmiddelen (zoals machines, enzovoort), die slechts na verloop
van lange perioden worden verbruikt en dus ook pas na verloop van tijd worden gereproduceerd
of door nieuwe exemplaren van dezelfde soort worden vervangen. Maar ieder jaar vergaat een
deel van deze arbeidsmiddelen of wordt het einddoel van hun productieve functie bereikt. Dit
deel der arbeidsmiddelen bevindt zich dus ieder jaar in het stadium van periodieke reproductie of
vervanging door nieuwe exemplaren van dezelfde soort. Wanneer in de werkplaatsen, waar deze
arbeidsmiddelen worden gemaakt, de arbeidsproductiviteit is toegenomen — en deze arbeidsproductiviteit
ontwikkelt zich voortdurend met de onafgebroken vooruitgang van wetenschap en
techniek — komen in plaats van de oude arbeidsmiddelen doeltreffender en wat betreft het prestatievermogen
goedkopere machines, werktuigen, apparaten, enzovoort. Afgezien van de voortdurende
verbeteringen van de onderdelen van de bestaande arbeidsmiddelen, wordt het oude kapitaal
zodoende in een meer productieve vorm gereproduceerd. Het andere deel van het constante
kapitaal, grondstoffen en hulpstoffen, wordt voortdurend binnen het jaar — en wat betreft de in
de landbouw voortgebrachte goederen meestal jaarlijks — gereproduceerd. Iedere invoering van
betere werkmethoden, enzovoort, werkt hier dus bijna gelijktijdig in op het additionele kapitaal
en op het reeds fungerende kapitaal. Iedere vooruitgang in de chemie vermenigvuldigt niet alleen
het aantal bruikbare stoffen en de toepassingen van de reeds bekende stoffen (waardoor met de
groei van het kapitaal de mogelijkheden tot belegging toenemen), maar leert tevens hoe de afvalstoffen
van het productie- en consumptieproces weer kunnen worden opgenomen in de kringloop
van het reproductieproces, waardoor dus nieuwe kapitaalstof wordt gecreëerd zonder voorafgaande
uitgave van kapitaal. Evenals de grotere uitbuiting van de natuurlijke rijkdom uitsluitend
door grotere inspanning van de arbeidskracht, vormen wetenschap en techniek een van de gegeven
grootte van het functionerende kapitaal onafhankelijke expansiekracht. Wetenschap en techniek
werken tegelijkertijd in op dat deel van het oorspronkelijke kapitaal, dat in het stadium van
vernieuwing is gekomen. In de nieuwe vorm annexeert het kapitaal gratis de maatschappelijke
vooruitgang die achter de rug van oude vorm om plaatsvond. Natuurlijk gaat deze ontwikkeling
van de productieve krachten tevens gepaard met een gedeeltelijke depreciatie van de reeds in gebruik
zijnde kapitalen. Voor zover deze depreciatie door de concurrentie acuut merkbaar wordt,
valt de last voornamelijk op de schouders van de arbeider, omdat de kapitalist zich schadeloos
tracht te stellen door een grotere uitbuiting van de arbeider.
De arbeid draagt de waarde van de door hem verbruikte productiemiddelen over op het product.
Anderzijds nemen waarde en hoeveelheid van de door een gegeven hoeveelheid arbeid in beweging
gezette productiemiddelen proportioneel toe naarmate de arbeid productiever wordt. Dus
zelfs wanneer dezelfde hoeveelheid arbeid steeds dezelfde hoeveelheid nieuwe waarde aan de
producten toevoegt, neemt toch de oude kapitaalwaarde, die door de hoeveelheid arbeid gelijktijdig
wordt overgedragen, met de stijging van de arbeidsproductiviteit toe.
Wanneer bijvoorbeeld een Engelse en een Chinese spinner hetzelfde aantal uren met dezelfde intensiteit
werken, zullen beiden per week een gelijke waarde voortbrengen. Ondanks deze gelijkheid
bestaat er toch een enorm verschil tussen de waarde van het weekproduct van de Engelsman,