Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

[82] Harriet Martineau, The Manchester Strike, 1832, p. 101.
[83] Zelfs gedurende de katoennood van 1863 vinden we in een pamflet van de katoenspinners
van Blackburn ernstige klachten tegen overmatige arbeid, die krachtens de fabriekswet natuurlijk
alleen mannelijke volwassen arbeiders betrof. ‘Men heeft de volwassen arbeiders van deze fabriek
gevraagd 12 tot 13 uur per dag te werken, terwijl honderden tot nietsdoen zijn gedwongen
en gaarne voor een gedeelte van de tijd zouden willen werken ten einde hun gezinnen te onderhouden
en hun broeders te behoeden voor een voortijdige dood door overmatige arbeid.’ En verder:
‘We vragen ons af of deze praktijk van overmatige arbeid een goede verhouding tussen
meesters en dienaars mogelijk maakt? De slachtoffers van de overmatige arbeid voelen dit evenzeer
als een onrecht aan als degenen, die daardoor tot nietsdoen worden veroordeeld. In dit district
is de te verrichten arbeid voldoende om, wanneer het werk eerlijk zou worden verdeeld, allen
voor een gedeelte van de tijd aan arbeid te helpen. Het is alleen maar ons recht indien we de patroons
de eis stellen in het algemeen slechts korte tijd te werken — tenminste zolang de huidige
situatie voortduurt — in plaats van een deel overmatige arbeid te laten verrichten, terwijl het andere
deel door gebrek aan arbeid wordt gedwongen te leven van liefdadigheid’. Reports of Inspectors
of Factories, October 31, 1863, p. 8. Met zijn gebruikelijk, onfeilbaar bourgeois instinct
begrijpt de schrijver van de Essays on Trade and Commerce wat de gevolgen van een relatieve
overbevolking voor de werkende arbeiders zijn: ‘Een andere oorzaak van de luilakkerij (idleness)
in dit rijk is het gebrek aan een voldoende aantal werkende arbeiders. Zodra door een buitengewone
vraag naar artikelen de hoeveelheid arbeid ontoereikend wordt, zijn de arbeiders zich van
hun belangrijkheid bewust en willen zij dit eveneens hun patroons laten merken. Het is verbazingwekkend;
maar de gezindheid van deze kerels is zo verdorven, dat in dergelijke gevallen
groepen arbeiders zich hebben verenigd om hun patroons in verlegenheid te brengen door een
hele dag te luilakken.’ Essay on Trade and Commerce, pp. 27-28. De kerels eisten namelijk een
loonsverhoging.
[84] Economist van 21 januari 1860
[85] Terwijl in de tweede helft van 1866 80.000 arbeiders in Londen werkloos waren, lezen we in
het fabrieksrapport over dezelfde periode: ‘Het schijnt niet absoluut waar te zijn dat de vraag altijd,
juist op het moment dat het nodig is, het aanbod zal veroorzaken. Dit is bijvoorbeeld niet het
geval geweest met arbeid, want gedurende het afgelopen jaar hebben vele machines door gebrek
aan arbeiders stilgestaan.’ Reports of Inspectors of Factories, October 31, 1866, p. 81.
[85a] Openingsrede op het Gezondheidscongres in Birmingham op 15 mei 1875 door J. Chamberlain,
toen burgermeester van Birmingham, thans (1883) minister van handel.
[86] De volkstelling van 1861 voor Engeland en Wales gaf ‘781 steden met 10.960.998 inwoners,
terwijl de dorpen en plattelandsgemeenten slechts 9.105.226 zielen telden. . . In 1851 waren er bij
de volkstelling 580 steden, waarvan de bevolking in grootte ongeveer gelijk was aan die van het
omliggende platteland. Maar terwijl de bevolking van het platteland gedurende de volgende 10
jaar slechts met 500.000 toenam, nam de bevolking in de 580 steden met 1.554.067 zielen toe. De
bevolkingsgroei in de plattelandsgemeenten bedraagt 6,5 %, in de steden 17,3 %. Het verschil in
groeipercentage wordt veroorzaakt door de migratie van het platteland naar de stad. Drievierde
van de totale groei van de bevolking vindt in de steden plaats.’ Census etc., deel III, pp. 11-12.
[87] ‘Armoede schijnt gunstig te zijn voor de voortplanting.’ (A. Smith) Volgens de galante en
geestige Abbé Galiani is dit zelfs een bijzonder wijze beschikking Gods: ‘God heeft beschikt dat
de mensen, die de nuttigste werkzaamheden verrichten, zich overvloedig zullen voortplanten.’
Galiani, t.a.p., p. 78. ‘Ellende, zelfs tot het uiterste van hongersnood en pest, doet de groei van de